IYC (3): Een coöperatie beknot de vrijheid niet, integendeel”, meent Filip Vanaken, algemeen directeur REO

Met meer dan 80 jaar op de teller behoort REO in Roeselare tot het Vlaamse coöperatieve DNA. Filip Vanaken nam sinds november 2022 de rol van algemeen directeur op zich en zag de sector snel veranderen. “Het was tijd voor REO om mee te evolueren. De stem van onze leden is ons kompas”, klinkt het.

Basisdoel niet vergeten

Waar liggen de roots van REO?

Het Internationaal Jaar van de Coöperaties is een goede aanleiding om terug te gaan naar de wortels van onze coöperatie. Het basisdoel, namelijk het gezamenlijk verkopen van tuinbouwproducten, wordt vandaag immers af en toe vergeten. Eind jaren 30 waren groente- en fruittelers die hun producten verkochten op de markten in West-Vlaanderen het beu om onder druk gezet te worden door handelaars. Om zich niet meer tegen elkaar te laten uitspelen, richtte men, naar Nederlandse voorbeelden, een coöperatie op. Men kwam ook met het kloksysteem, zodat kopers maar één kanaal hadden om aan hun producten te komen en zodat de prijs eerlijker werd bepaald.

Door de jaren heen is het takenpakket van een fruit- en groenteveiling erg uitgebreid.

Inderdaad, we zijn uiteraard gegroeid naar 750 telers en realiseerden een recordomzet in groenten en fruit van 250 miljoen euro in 2024. Daar mogen we fier op zijn. Door de jaren heen kwamen er echter steeds meer vragen vanuit de telers om extra ontzorging te voorzien.

Wordt het basisdoel vandaag de dag te vaak vergeten?

Ik heb soms het idee dat mensen een veiling afrekenen op kosten die we moeten aanrekenen voor zaken als bewaring, sortering en certificering, waardoor men de grote meerwaarde van gezamenlijke verkoop dreigt te vergeten. We zien af en toe dat mensen de coöperatie verlaten, omdat ze denken zelf goedkoper te kunnen bewaren of sorteren, maar dat geeft afnemers de kans om producenten opnieuw tegen elkaar uit te spelen. Niet alleen telers, maar ook handelaars zijn veel groter geworden. Het is niet omdat je vandaag een overeenkomst hebt om te leveren, dat die volgend jaar nog geldt.

Nieuwe aanpak met inspraak van de leden

Hoe pakken jullie het aan om inspraak te krijgen van 750 leden?

Onze leden verkiezen de raad van bestuur. Deze bestaat uit 17 personen, waarvan er één een externe niet-teler is. Die inspraak organiseren gaat heel vlot en natuurlijk. De band met onze leveranciers is sterk. Het feit dat zo’n 80% zelf hun producten komt leveren op onze site helpt daar uiteraard bij. De fysieke afstand tussen coöperant en coöperatie is heel klein.

Recent gingen jullie ook de boer op.

De wereld verandert snel en als REO willen we mee evolueren. Daarom organiseerden we in de zomer van 2023 luisteravonden waarbij ik, de voorzitter en de directeurs ons oor te luisteren legden bij de lokale leden. We hebben ons daar heel kwetsbaar opgesteld met de vraag: ‘zeg ons wat goed is en wat beter moet’. Telers konden zonder gêne vragen stellen en we hebben die open en eerlijk beantwoord. We organiseerden ook een avond specifiek voor jongeren, want zij kijken vaak anders naar een topic dan wie zijn pensioen in zicht heeft.

Hebben de opmerkingen van leden u verbaasd?

Niet echt, want vaak voel je zelf al aan waar er zaken moeten verbeteren. De sessies zijn wel enorm leerrijk om exact te weten te komen waar het pijnpunt zich bevindt, bijvoorbeeld hoe telers kijken naar het al dan niet aanwezig zijn bij de keuring van hun product. Of dat ze het niet enkel willen weten wanneer er een gegronde klacht was over hun product, maar ook wanneer die niet terecht was. Wat me wel verbaasde, is dat zowel jong als oud aangaf belangrijke communicatie naast digitaal ook op papier te willen ontvangen. Ons jaarverslag zal dus opnieuw op papier beschikbaar zijn, zodat mensen het kunnen doorbladeren wanneer ze dat willen.

Feedback vertalen naar de praktijk

Hoe werd er met de feedback aan de slag gegaan?

We hebben 7 grote thema’s bepaald en dan vervolgvergaderingen per thema, waarbij we actiepunten formuleerden. Ook onze missie, visie en waarden kregen een opfrissing. We blijven dichtbij het DNA van REO, maar het duidelijk benoemen van waar we voor staan was echt nodig. We koppelden ook terug naar de telers en hebben benoemd waaraan we gaan werken. Eind 2024 volgde daar een beleidsnota uit die alles mooi samenvat. En dan is er uiteraard ons nieuw merk, want ook een vernieuwend marketingbeleid is een van de thema’s die als prioritair uit de bus kwamen.

Afzetzekerheid is belangrijke meerwaarde

Vandaag de dag zit de prijszetting voor heel wat fruit en groenten vrij goed. Merkt u dat telers in goede tijden nadenken over meer zelfstandigheid los van de veiling?

De sfeer is hier veel aangenamer in goede jaren dan in slechte (lacht). Het is nu eenmaal zo dat een veiling de markt niet kan sturen. We doen ons best om altijd de beste prijs te bekomen en telers begrijpen dat wanneer je dit uitlegt. Een slechte prijs is van voorbijgaande aard, een goede helaas vaak ook. Vergeet niet dat afzetzekerheid ook een belangrijke meerwaarde is. De laatste jaren kunnen we stellen dat diegene die de producten heeft, in een sterke positie zit.

Wat als telers willen uitbreiden met een teelt waarin er al voldoende aanbod is?

Als coöperatie moeien we ons niet met het management van de teler. Ook in dat geval respecteren we de belofte van afzetzekerheid. We geven nu wel een advies wanneer daarom wordt gevraagd, ook al houdt dat risico’s in. Ik vind het onze verantwoordelijkheid om de marktinzichten die we hebben met telers te delen. Dat wil echter niet zeggen dat een verzadigde markt vandaag dat over 2 jaar nog steeds is.

Heel wat coöperaties kiezen voor schaalvergroting. Is dat voor REO ook een toekomstmogelijkheid?

Ik denk dat we vandaag qua grootte in een goede situatie zitten. Betrokkenheid tussen leden en de coöperatie is enorm belangrijk en hoe groter de groep wordt, hoe moeilijker je die samenhorigheid kan behouden. Het feit dat de meeste van onze telers in de regio gevestigd zijn en zelf komen leveren, maakt ons extra sterk. Je moet er niet naar streven om de grootste te zijn, maar wel de beste. Je hoeft niet te fuseren om te kunnen samenwerken. De 3 Belgische coöperaties hebben 85% van de inheemse groentehandel in handen. Dat is niet niks.

Begrijpt u telers die hun vrijheid belangrijker vinden dan de veiligheid van een coöperatie?

Zeker, maar het idee dat je als lid van een coöperatie je vrijheid opgeeft, vind ik niet correct. Wij streven ernaar om zoveel mogelijk verkoopkanalen open te houden voor onze telers. Als individuele teler ben je vaak afhankelijk van de goodwill van 1 of 2 afnemers en ben je vervangbaar. Is dat vrijheid?

Nele Kempeneers (Pennenvrucht)