Expert bio-economie: "Het effect van de tarieven valt moeilijk te voorspellen"

Vorige week legde de Amerikaanse president Donald Trump hoge importtarieven op aan alle landen van de wereld. Wanneer de EU wil exporteren naar de Verenigde Staten, zullen die producten 20 % duurder worden.

Die economische crisis in wording beheerst al dagenlang het nieuws en het stof is nog lang niet gaan liggen. Dat maakt het moeilijk om te voorspellen wat de gevolgen van de importtarieven voor de agrovoedingssector zullen zijn, zegt Liesbet Vranken, professor in de bio-economie aan de KU Leuven. “Op basis van het nieuws van de dag zou ik niet beslissen wat wel of niet in te zaaien, mocht ik een boer zijn.”

Wat zullen de gevolgen zijn van de importtarieven voor de Belgische agrovoedingssector?

Dat valt moeilijk te voorspellen. De EU wil nog onderhandelen met Donald Trump om uitzonderingen uit de brand te slepen. Een eerste moeilijkheid is dus voorspellen welke tarieven uiteindelijk echt ingevoerd worden.

Het is daarnaast duidelijk dat Trump Belgische producten duurder wil maken in de VS, zodat Amerikanen meer lokale producten kopen. We zullen dan ook minder exporteren naar de VS omdat onze voedingsproducten te duur zullen worden voor de bevolking daar. Maar wat gaat er dan gebeuren? Zullen Belgische bedrijven minder produceren? Gaan ze meer producten verkopen aan de lokale en Europese markten? Dat zou voor een groter aanbod zorgen, wat de prijs dan weer drukt. Ze kunnen ook op zoek gaan naar nieuwe afzetmarkten zoals Latijns-Amerika of Azië. Ook zij verliezen een deel van hun handel met de VS.

De aangekondigde importtarieven zijn van ongeziene schaal. Het is duidelijk dat handelsrelaties- en patronen zich in een andere plooi gaan leggen.

Is het dan nog te vroeg om te weten welke sectoren het zwaarst getroffen zullen worden door de importtarieven?

Degenen die het meest exporteren naar de VS, zullen mogelijks het zwaarst getroffen worden. We exporteren bijvoorbeeld veel bier. België staat niet voor niets wereldwijd bekend als bierland. Maar denk ook aan bakkerij- en patisserieproducten, chocolade en diepvriesproducten.

We mogen het effect van de importtarieven op de agrovoedingssector ook niet overschatten. In vergelijking met bijvoorbeeld de farmasector – waarop de VS momenteel nog geen importtarieven heft – exporteren we maar een relatief kleine hoeveelheid agrovoedingsproducten naar de VS. Het gaat om zo’n 2,5 % van de omzet via export, terwijl drie kwart van de exportwaarde in de agrovoedingshandel uit handel met de rest van de EU komt. Dat is een veel belangrijkere afzetmarkt dan de VS. De impact van de importtarieven zal dus relatief beperkt blijven voor de agrovoedingssector, maar het blijft onvoorspelbaar op dit moment.

Is het ook nog te vroeg dan om te voorspellen wat de gevolgen zijn voor boeren?

Dat is nog koffiedik kijken. De Amerikaanse afzetmarkt voor voedingsproducenten zal verkleinen, maar hoe groot is de VS voor de totale omzet van specifieke afnemers? En vinden die dan andere handelspartners die de VS kunnen vervangen? Als er bijvoorbeeld minder Belgische diepvriesgroenten verkocht worden aan de VS, dan zal het effect daarvan op termijn wel door de keten sijpelen. Maar aangezien de VS maar enkele procenten van de totale omzet van onze voedingsindustrie is, zullen de boeren dat waarschijnlijk niet al te veel voelen.

De boodschap is dus dat we geen paniekvoetbal mogen spelen?

De situatie kan nog alle kanten uitgaan naar mijn aanvoelen. Trump is berucht dat hij van de ene op de andere dag van gedacht kan veranderen.

De Europese Commissie beraadt zich ook nog over eventuele tegenmaatregelen. Indien ze de “bazooka” inzetten (n.v.d.r de bazooka is het antidwanginstrument dat de EU tijdens de vorige termijn van Trump ontwikkelde als antwoord op zijn handelstarieven. Die bevat een resem aan mogelijke tegenmaatregelen), kan de situatie er binnen een week weer helemaal anders uitzien. Mocht ik een boer zijn, zou ik op basis van het nieuws van de dag niet beslissen wat wel of niet in te zaaien.

Hoe kunnen boeren zich dan wapenen tegen internationale economische schokken zoals deze?

Het zijn klassieke tips die altijd goed zijn. Zorg ervoor dat je een divers productportfolio hebt. Als het ene gewas slechter gaat, kan je nog steunen op de rest. Daarbij kan je inzetten op verschillende teelten en producten, maar ook verschillende afnemers. Als je maar één afnemer hebt en die wordt getroffen door economische moeilijkheden, zal je zijn malaise delen.

Natuurlijk win je efficiëntie wanneer je je specialiseert in een teelt. De uitdaging is om daar een evenwicht in te zoeken, zodat je niet alles verliest als de markt in elkaar stuikt.

Hoe reageren beleidsmakers best op deze crisis?

Sowieso zou ik de banden met andere handelsblokken aanhalen. Zo spreid je het risico over meerdere partners: als er dan eentje wegvalt, heb je nog andere afzetmarkten. Dat werkt volgens hetzelfde principe als landbouwers en afnemers.

Ook moet Europa eerst trachten te onderhandelen met Trump en zich beperken tot heel gerichte tegenmaatregelen. Anders riskeer je een cascade-effect.

Hoe ziet de toekomst van de agrovoedingshandel eruit?

De actualiteit maakt het heel moeilijk om voorspellingen te maken. Veel gebeurtenissen komen samen. Je hebt Trumps protectionisme, maar ook de oorlog in Oekraïne is nog bezig. Dat land is normaal gezien de graanschuur van Europa, maar door de oorlog en het afspringen van de graandeal kan graan niet of toch veel moeilijker via de Zwarte Zee verscheept kon worden. Nu zou er toch over een nieuwe deal gesproken worden. Allemaal factoren dus die afhangen van 2 onbetrouwbare wereldleiders – Donald Trump en Vladimir Poetin. Dat zij onvoorspelbaar zijn, is de enige zekerheid die we momenteel hebben op het wereldtoneel.

Wat nog moeilijker te voorspellen valt, is het effect van de importtarieven op het consumentenvertrouwen. Die is aan het kelderen. Komt daar een recessie van? Met welke gevolgen voor de economie? De beurzen kleuren al dagenlang rood.

Goed nieuws voor de sector: ook bij een recessie zullen mensen elke dag moeten blijven eten. De champagne laten we dan misschien wat vaker staan in de winkelrekken, en de aanschaf van een nieuwe auto of GSM stellen we misschien uit. Maar brood en aardappelen zullen we nog steeds kopen.

Thor Deyaert