Trump slaat toe met 20% importheffingen op EU-producten

Woensdag 2 april – een dag die de Amerikaanse president de geschiedenis in wil laten gaan als Bevrijdingsdag – kondigde Donald Trump een hele rits importtarieven aan op buitenlandse producten.

De langverwachte ‘wederkerige heffingen’ zullen voor alle landen minstens 10% bedragen, maar voor sommige Amerikaanse bondgenoten ligt dat veel hoger: 31% voor Zwitserland, 26% voor India, 25% voor Zuid-Korea en 24% voor Japan. Het tarief van 10% geldt onder meer voor het Verenigd Koninkrijk, Australië, Brazilië en Turkije. Voor de Europese Unie bedraagt de heffing 20%.

De belastingen op bier uit de EU wordt zelfs met 25% belast, bevestigde minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot (Les Engagés) aan De Standaard. Normaal gezien zou enkel op de import van aluminium zo’n hoge tarief gehoffen worden, maar de Amerikanen beschouwen bier als een aluminiumderivaat.

Volgens topman Alain De Laet van Brouwerij Huyghe (Deliruim, Averbode en St. Idesbald), naar eigen zeggen de grootste exporteur van Belgisch bier naar de Verenigde Staten, wordt het tarief van 25% enkel op het blikje geheven. Het bier zelf wordt vanaf 9 april onderworpen aan de algemene importheffing op Europese producten van 20%.

Wat hoopt Trump hiermee te bereiken?

Met de ‘wederkerige tarieven’ wil Trump komaf maken met jaren van zogezegde oneerlijke handel waarbij andere landen de Verenigde Staten zouden opgelicht hebben. Het gaat dan om importheffingen, maar ook over andere maatregelen zoals btw en regelgeving. De toespraak past dan ook binnen Trumps ambitie to make Amerika wealthy again.

De Amerikaanse president noemde tariffs eerder al het mooiste woord in het woordenboek. Voor Trump is het een onderhandelingsmiddel, omdat hij meent dat Washingtons handelspartners zo gedwongen zullen worden niet langer van de Verenigde Staten te profiteren. Vrijdag 4 april legde hij aan boord van Air Force One de tarieven nog eens expliciet op de onderhandelingstafel, door te verklaren bereid te zijn de importtarieven te verlagen als landen iets ‘fenomenaals’ in ruil bieden.

Bijna een uur lang ging Trump tijdens de persconferentie woensdag tekeer tegen de manier waarop andere landen handel drijven met de Verenigde Staten. Jarenlang hebben ze Amerika geplunderd, beroofd of verkracht, en zijn ze erin geslaagd rijk en machtig te worden op de kap van de Amerikanen, klonk het. Tegelijk zei hij dat hij het die landen niet kwalijk nam, maar wel de politieke leiders die hem de voorbije tientallen jaren zijn voorafgegaan.

De tarieven die woensdag werden aangekondigd, zullen volgens Trump tot een snelle heropbouw van de Amerikaanse industrie leiden. “Dit wordt de gouden eeuw van Amerika”, zei Trump, die zijn toehoorders miljarden aan belastinginkomsten in het vooruitzicht stelde vanaf deze ‘historische dag’.

De vrees bestaat dat de tarieven de inflatie zullen versnellen, de consumentenuitgaven zullen doen vertragen en de Amerikaanse economie afremmen. Afhankelijk van hoe Amerika's handelspartners reageren, wordt gevreesd dat de internationale handelsoorlog nog verder zal escaleren.

Wanneer gaan de importtarieven in?

Het basistarief van 10% voor alle landen zal ingaan om middernacht op 4 april. De individuele verhogingen zoals die naar 20% voor de EU, volgen op middernacht 8 april. De eerder aangekondigde heffingen op Europese auto’s ging woensdag om middernacht al in, bevestigde Trump in het begin van zijn toespraak.

Wat zal de impact zijn op de Vlaamse landbouw?

De Amerikaanse invoertarieven van 20% voor de producten die de VS invoert vanuit Vlaanderen zouden Amerikaanse consumenten en bedrijven zo’n 2,9 miljard euro kosten, aldus Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA) op basis van een eerste voorlopige berekening. In 2024 voerde Vlaanderen voor 26,7 miljard euro uit naar de VS en daarop werd 376 miljoen euro aan heffingen betaald. Door de nieuwe heffingen zou daar op jaarbasis 2,5 miljard euro aan heffingen bij komen.

De Vlaamse regeringsleider noemt de Amerikaanse tarieveningreep een onbegrijpelijke zet, met alleen maar verliezers. “Onze Vlaamse economie, die teert op export, maar vooral ook de eindgebruiker die gevoelig hogere prijzen zal betalen. Dat zal leiden tot extra inflatie, tot koopkrachtvermindering en uiteindelijk bedrijven die in zo'n onzeker klimaat gaan afzien van investeringen.”

De Vlaamse agrohandel naar de VS bedroeg in 2023 1,4 miljard euro, en de Verenigde Staten waren voor agrovoedingsproducten het belangrijkste niet-Europees exportland.

Voor Boerenbond is het dan ook duidelijk dat de invoerheffingen een algemene impact op de Vlaamse landbouw zullen hebben, maar is het nog te voorbarig en delicaat om de precieze impact in te schatten. “Het is van belang te bekijken wat de impact is op Vlaamse exportproducten naar de VS zoals diepvriesgroenten en aardappelbereidingen, al is het belang van de Amerikaanse markt in de totale export van deze producten relatief beperkt”, zegt de woordvoerder van Boerenbond.

“Maar ook relevant is de indirecte impact die ontstaat doordat er minder Europese producten zoals varkensvlees – ongeveer 2,5% van de EU export naar de VS in karkasgewicht – of zuivel – top 3 voor boter en kaas – gekocht worden in de VS. Dit kan de Europese markt verzwaren doordat handelsstromen zich zullen gaan heroriënteren en producten een andere bestemming zullen moeten vinden.”

Ook voor Christophe Vermeulen, CEO van de federatie van de aardappelverwerkers Belgapom, staat het buiten kijf dat de verhoogde importheffingen een impact zullen hebben. “De export van verwerkte aardappelproducten – denk aan de diepvriesfrieten – naar de VS is de laatste 10 jaar verhonderdvoudigd, van 1.600 ton in 2015 naar 172.000 ton in 2024.”

Volgens DCA Market Intelligence voert de VS 2 keer meer bevroren frieten in dan het exporteert. De EU exporteert bijna 464.000 ton frieten naar de VS. “Als deze handelsstroom verstoord of stilgelegd wordt, zou dat aanzienlijke gevolgen hebben”, aldus DCA Market Intelligence. Het prijsagentschap geeft ook aan dat er voor de Europese aardappelverwerkende industrie grote kansen liggen om het marktaandeel van de VS in andere markten, zoals Japan en Mexico, over te nemen. “Op de korte termijn kan het Amerikaanse tarief op Europese diepvriesfriet de verkoop negatief beïnvloeden. Op markten buiten de VS waar Amerikaanse leveranciers momenteel domineren, kan Europa echter aanzienlijke mogelijkheden vinden om zijn marktaandeel uit te breiden.”

Vermeulen had op voorhand gehoop dat Trump een uitzondering zou maken voor voeding. “We hadden gehoopt dat de Amerikaanse overheid gezond verstand zou tonen. Amerikaanse consumenten eten massaal frieten en zullen voedingsinflatie door verhoogde importtarieven direct in hun portemonnee voelen. Door ook voeding mee te nemen in de tarieven neemt Trump toch een gok, want die voedingsinflatie heeft hier in het recente verleden voor politieke verschuivingen gezorgd.”

“Zal de soep zo heet gegeten worden als Trump ze nu opdient? Voorlopig gaan we uit van een worst case scenario”, zegt Vermeulen. Hij geeft aan dat de Vlaamse aardappelverwerkende sector al langer zijn internationale afzetmarkten aan het diversifiëren was. “Daardoor kunnen onze bedrijven behoorlijk flexibel schakelen, behalve als je als bedrijf je strategie volledig op de VS hebt afgestemd. Dan zal je zware klappen krijgen.”

Ook in zijn eerste termijn schermde Trump met tarieven. De aardappelverwerkers zagen de bui daarom al hangen, en hadden daarom de contracten met de producenten eerder dit jaar aangepast, geeft Vermeulen aan. “We hebben boeren gevraagd minder aardappelen te zetten en begrip te tonen voor de strubbelingen op de wereldmarkt. Iedereen moet nu samen de rug rechten. Gelukkig hebben we een sector die het gewoon is om snel te schakelen bij slechte omstandigheden. Soms worden die aanpassingen gevraagd van verwerkers, wanneer de boeren een slecht teeltseizoen hebben, nu stellen we de vraag aan de producenten.”

Niet alleen in Vlaanderen kijkt de landbouwsector met lede ogen naar de Amerikaanse importheffingen. De sector van wijnen en sterkedrank in Frankrijk vreest dat de Amerikaanse douaneheffing zal leiden tot een verlies van circa 800 miljoen euro aan alcoholuitvoer uit Frankrijk, wat een grote impact zou hebben op de werkgelegenheid. Trump dreigde aanvankelijk met een megaheffing van 200% op Europese wijn en sterkedrank.

Hoe moeten onze beleidsmakers reageren?

Boerenbond vreest een negatieve impact op de Vlaamse landbouw door vergeldingsmaatregelen door de EU. “We roepen dan ook op om niet overhaast te reageren maar met slimme en gerichte maatregelen te komen waarmee we onze eigen landbouwsector en eigen bedrijven niet treffen. We moeten sterk staan, maar mogen Trump tegelijk geen extra argumenten geven om de ‘strategische’ inzet van handelsconflicten te laten escaleren.”

Europa zal nu eerst stoer reageren, zegt Christophe Vermeulen, maar moet diplomatie ook een kans geven. “En kijken waar er nog aanpassingen aan de tarieven mogelijk zijn. Hopelijk zijn er mogelijkheden voor de voedingssector.”

De EU formuleert momenteel een eerste pakket tegenmaatregelen als antwoord op eerder aangekondigde tarieven op Europees staal. “En we bereiden ons nu voor op verdere tegenmaatregelen om onze belangen en onze bedrijven te beschermen als de onderhandelingen mislukken”, stelt Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Een mogelijkheid is het Europees antidwanginstrument, dat volgens Europarlementariër Kathleen Van Brempt (Vooruit) de EU een brede waaier aan mogelijkheden geeft voor tegenmaatregelen.

Het is wel nog niet te laat om te onderhandelen, benadrukt Von der Leyen. Vrijdag (4 april) spreekt Eurocommissaris voor Handel Maros Sefcovic met zijn Amerikaanse tegenhangers over de spectaculaire tariefverhogingen op Europese import die president Donald Trump woensdag heeft aangekondigd. Ook premier Bart De Wever (N-VA) zit op 4 april samen met buitenlandminister Marco Rubio. “Ik ben niet naïef, op korte termijn zal onze boodschap van een onderhandelde oplossing in dovemansoren vallen. We zullen de realiteit van die tarieven aan beide kanten moeten ondergaan alvorens men het belang van vrijhandel opnieuw zal weten te waarderen”

Voor Boerenbond is het belangrijker dat alle beleidsniveaus ervoor zorgen dat de competitiviteit van onze eigen bedrijven versterkt wordt. “Door administratieve vereenvoudiging, vlottere vergunningenverlening en minder regeldruk maar ook door een gelijk speelveld te behouden. In deze woelige tijden is het een must om onze ondernemingen verder robuust te maken en afhankelijkheden af te bouwen. Onder meer door land- en tuinbouw als deel van de oplossing in energievraagstuk te zien en maatregelen als Renure en derogatie goed te keuren ter vervanging van chemische kunstmest en de autonome eiwitproductie te verhogen.”

Wat met vrijhandelsakkoorden?

“De Vlaamse economie heeft zich in het verleden al vaak wendbaar en weerbaar getoond”, aldus Vlaams minister-president Diependaele. Diversificatie van afzetmarkten en het wegwerken van handelsbarrières binnen en buiten de EU moet volgens hem de Vlaamse economie robuuster maken. Voor minister van Buitenlandse Zaken Prévot biedt het moment een opportuniteit voor de EU om haar commerciële akkoorden tegen het licht te houden, vooral die met Azië of Latijns-Amerika, om minder afhankelijk te worden van de VS. Voor premier Bart De Wever (N-VA) is het momenteel het uitgelezen moment om als Europa assertief vrijhandelsakkoorden te gaan sluiten met nieuwe partners. “Die kijken meer dan ooit naar ons.”

Ook minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) wil een bredere spreiding van handelspartners, om het risico op marktverstoringen te spreiden. Hij benadrukt dat de handel voor elk van de partners eerlijk moet verlopen. “Het is geen optie om als antwoord op de toenemende handelsspanningen handelsakkoorden te slikken die onze landbouwers of de economie als een geheel benadelen”, zei Brouns eerder deze week.

Thor Deyaert/Belga