Rund- en varkensvleessector blijven kwetsbaar
De opeenvolgende crisissen hebben de voorbije jaren de kwetsbaarheid van de landbouwsector op verschillende momenten al blootgelegd. Dat is niet alleen in ons land maar in heel Europa het geval. Uit een recente studie van de FOD Economie blijkt dat de structurele rendabiliteit in de zowel de rund- als de varkensvleessector laag blijft.
Vlaams landbouwminister Jo Brouns (cd&v) deelde op 12 maart in de commissie Landbouw van het Vlaams Parlement de bezorgdheid van volksvertegenwoordigers Jeremie Vaneeckhout (Groen), Lydia Peeters (Open Vld), Bart Dochy (cd&v) Jurgen Callaerts (N-VA) en Leo Peeters (VB). Die kaartten aan dat voor de rundvleesmesterij de situatie al enkele jaren zorgwekkend is. De inkomsten dekken maar net de productiekosten maar zijn niet voldoende om de gezinsarbeid te betalen. In de varkensvleessector verbeterde de winstgevendheid in 2023 na 2 moeilijke jaren. Die trend zette zich door in 2024 maar de rendabiliteit daalde in de laatste maanden van dat jaar licht.
Slechte en goede varkensjaren
Het is minister Brouns bekend dat het inkomen van de land- en tuinbouwers al een aantal jaren een moeilijk gegeven is. In de varkenshouderij volgen slechte en goede varkensjaren elkaar op. Ze zijn moeilijk te voorspellen. Drie jaar geleden gaven we 90 cent/kg ‘spek’ aan onze varkenshouders en ging dezelfde kilo spek voor 16 euro over de toonbank. Dat is dus een heel groot verschil. De voorbije jaren was die prijs gelukkig een pak hoger dan 90 cent. Die ging richting 2 euro en zelfs meer. Daar zitten dus enorme fluctuaties in. De oorzaken liggen vaak buiten de controle van de varkenshouder zelf: de uitbraak van de Afrikaanse varkenspest in eigen land of buurlanden, de exportmogelijkheden voor Europese varkens, de vruchtbaarheidsproblemen bij Spaanse varkens enzoverder.
Lage rendabiliteit bij rundvee
De rundveesector kampt al lange tijd met een lage rendabiliteit. De verschillen tussen de bedrijven zijn ook daar groot, maar zelfs de best presterenden halen moeilijk een volwaardig inkomen uit de vleesveetak. Als gevolg van de structurele lage rendabiliteit van de vleesveehouderij is het aantal Vlaamse bedrijven met zoogkoeien sinds 2010 gedaald met maar liefst 40%. Sinds de coronapandemie zijn de prijzen van runderen gaan stijgen dankzij een toename van het thuisverbruik van rundvlees. Ook na de coronapandemie zijn de prijzen op een hoog niveau gebleven. Sinds 2025 zijn de prijzen van runderen sterk aan het stijgen als gevolg van een dalend aanbod ten opzichte van een constante vraag. De gevolgen van de blauwtongbesmettingen in rundveebedrijven van de afgelopen zomer zijn ook duidelijk zichtbaar op het dierenaanbod en bijgevolg op de prijzen van runderen. Samen met de stijgende opbrengstprijzen van runderen zijn de kosten voor de productie van ons rundvlees echter ook sterk toegenomen.
Korteketenbedrijven
Uit data van het Vlaamse Landbouwmonitoringsnetwerk leert minister Brouns dat er ook bij de korteketenbedrijven grote verschillen zijn qua rendabiliteit tussen de bedrijven. Boekhoudresultaten uit de landbouwmonitoring tonen dat de gesloten vleesveeactiviteit en de zoogkoeienhouderij gemiddeld zwakkere resultaten voorleggen dan het afmesten van de aangekochte vleesstieren en de mestkalverenhouderij. Dat is voor de Vlaamse landbouwminister net een reden om te kiezen voor een diversiteit aan bedrijfstypes.
Slechte en goede jaren
De varkenshouderij kent sinds 2016 een heel sterke afwisseling van slechte en goede jaren, maar bij de beter presterende bedrijven wegen de goede jaren veel sterker door. Het is dus zaak die bedrijven te blijven ondersteunen in een verdere optimalisatie. Hetzelfde geldt voor de rundvee- en/of vleesveesector. Specifiek voor de zoogkoeienhouderij is er de gekoppelde steun. Die is weliswaar sterk voorwaardelijk gemaakt binnen het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). Landbouwers die zich willen heroriënteren, zijn volgens Jo Brouns genoodzaakt om vaak bijkomend te investeren. Voor dergelijke investeringen is ook in steun voorzien, via het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF).
Zoeken naar evenwicht
Het ketenoverleg draagt een grote verantwoordelijkheid als het gaat over de prijs. Aangezien Landbouw een gedeelde bevoegdheid is, zegt Brouns nauw samen te werken met zijn federale collega om een coherente en doeltreffende strategie te kunnen ontwikkelen. Er dient volgens Brouns een evenwicht gevonden worden tussen de vrije markt en de noodzaak om onze landbouwers een eerlijke kans te geven om het bedrijf rendabel te kunnen houden.
Oneerlijke marktpraktijken
De Taskforce Agrovoeding kwam vorig jaar meerdere keren samen onder leiding van de federale overheidsdienst Economie. Een van de belangrijkste uitkomsten was het koninklijk besluit van 4 juli 2024 waarbij zowel de zwarte als de grijze lijst van oneerlijke marktpraktijken werd aangevuld. Deze wijziging omvat onder andere een verbod op de verkoop met verlies, hetzij onder bepaalde voorwaarden. Daarnaast werden specifieke indicatoren ontwikkeld om de marktwerking en de prijsvorming binnen de agrovoeding ook beter te kunnen monitoren. Verder werd er ook afgesproken om extra te investeren in de economische inspectie, zodat deze efficiënter en ook meer gericht controles kan uitvoeren op de naleving van de regelgeving binnen de sector.
Tot slot werd er een federale sensibiliseringscampagne opgestart met als doel ook de consument bewuster te maken van de herkomst, de kwaliteit en de waarde van Belgische landbouw- en voedingsproducten. Met die maatregelen beoogt de taskforce dus een eerlijkere en duurzamere agrovoedingsketen mogelijk te maken waarin zowel de producent als de consument beter beschermd worden.
