De eerlijke, kritische kastanjeboom als geboorte- en tuinboom
Bij een speciale gebeurtenis past ook dikwijls het planten van een boom. Als fiere opa koos ik voor een kastanjeboom als geboorteboom.
De geboorte van een kind roept een intens scala aan emoties op, een mix van vreugde en ontzag, onzekerheid en verwondering, naast een natuurlijke trots en liefde die bijna niet in woorden te vatten is. Tegelijkertijd ervaren we vaak een diepe kwetsbaarheid en verantwoordelijkheid, bewust van de immense taak om voor dit kleine, afhankelijke wezen te zorgen. Dit alles mocht ik de afgelopen dagen ervaren bij de geboorte van een flinke kleindochter, Nora.
Bij zo’n wonderlijke gebeurtenis grijpt men algauw terug naar de natuur. Als fiere opa kreeg ik dan ook de vraag of ik kon zorgen voor een geboorteboom en dan kan ik het natuurlijk niet maken om even vlug naar het tuincentrum te lopen en zomaar lukraak een boom uit te kiezen. Ik wou echt wel een boom met een symboliek en zo kwam ik terecht bij de Keltische boomhoroscoop.
Geboorteboom/geboortebos
Onze voorouders geloofden dat de kinderziel en de boomgeesten met elkaar verwant waren en legden een verband tussen hun boomhoroscoop en het karakter van het kind. Dit geloof leefde in Europa nog lang verder, door bij de geboorte van een kind een boom aan te planten: de geboorteboom. Sinds enkele tientallen jaren wordt deze traditie nieuw leven ingeblazen, soms in de vorm van een geboorteboom, maar steeds vaker in het gezamenlijk planten van een geboortebos. Deze bomen en bossen staan nu nog steeds symbool als respect voor de natuur, maar ook voor de wens om elk kind in een gezonde, groene wereld te laten opgroeien.
De Keltische boomhoroscoop
De Kelten, onze verre voorouders, vertaalden de meest opvallende eigenschappen van bomen (groeivorm, groeiplaats, bloei, sterkte van het hout...) naar menselijke karaktertrekken. Ze hadden een kalendersysteem gebaseerd op de stand van de zon en de maan, ingedeeld in 39 periodes. Daarbij werd elke periode verbonden met een corresponderende boom. Zo waren er 21 bomen bekend die elk regeerden over een periode in het voor- en het najaar. De data van de seizoenswisselingen hadden elk hun eigen corresponderende boom. Door combinatie van de geboortedag met de corresponderende boom bepaalden ze de levensboom van een boreling. Deze boom bracht niet alleen geluk, maar gaf volgens de Kelten ook inzicht in de persoonlijkheid, het gedrag en de levensloop van de betreffende persoon. In de periode van 15 tot 24 mei en 12 tot 21 november regeert de tamme kastanje.
De eerlijke, tamme kastanje
Volgens de Keltische boomhoroscoop zijn kastanjes kritisch ten opzichte van hun omgeving, maar vooral ten opzichte van zichzelf. Ze hebben een zeer sterk rechtvaardigheidsgevoel en kunnen absoluut niet tegen onrecht. Ze geven niet om de gunst van anderen, voor een goed plan zetten ze zich met hart en ziel in. Het zijn goede diplomaten die problemen trachten te omzeilen of met alle mogelijke middelen op te lossen. Kastanjes zijn vaak conservatief, in de liefde zijn ze eerst gereserveerd, maar eens de juiste partner gevonden geven ze zich helemaal bloot. Familie komt op de eerste plaats.
Botanisch
De kastanjebomen (Castanea) behoren tot de familie van de beuken (Fagaceae). Bij ons treffen we vooral de tamme kastanje (Castanea sativa) aan, die oorspronkelijk groeit in Zuid-Europa, West-Azië en Noord-Afrika. Ze werden door de Romeinen, die verlekkerd waren op de noten, naar onze streken gebracht en zijn hier intussen ingeburgerd. Tamme kastanjes zijn statige bomen en kunnen tot wel 500 jaar oud worden, als ze niet aangetast worden door ziektes, wat de laatste tientallen jaren jammer genoeg vaak het geval is. Ze worden veel aangeplant omwille van het duurzame hout en in meer Zuiderse landen ook omwille van hun voedzame noten.
Kastanjebomen hebben een typische, brede kroon en kunnen een hoogte tot wel 35 m bereiken in hun lange leven. De schors van jonge bomen is dof, zilverig-purper en horizontaal gestreept. Bij oudere bomen vertoont de dikke schors langgerekte kruisende ribbels, die vaak in een spiraal omheen de stam lopen. De bladeren zijn langwerpig en scherp getand, tot 20 cm lang. De boom bloeit in de vroege zomer met sterk geurende, bleekgele, 15 tot 25 cm lange katjes, die bezet zijn met vooral mannelijke bloemetjes en een drietal vrouwelijke bloemetjes. Na de bloei vormt de boom de typische vrucht: een stekelige nap die tot 3 voedzame noten bevat.
Standplaats
Kastanjebomen geven de voorkeur aan een plaatsje in de volle zon, maar verdragen ook halfschaduw op een eerder vochtige, maar goed doorlatende bodem. Ze zijn ook goed droogtetolerant. Ze geven de voorkeur aan goed gedraineerde leembodems, maar tolereren een wijd spectrum van bodemtypes, met uitzondering van zware kleigronden. Het zijn eerder zuurminnende planten met een pH-optimum tussen 5 en 6 en zelfs nog wat zuurder.
Voor een goede groei staan ze het best op een humusrijke, niet te voedzame grond. In de natuur treffen we kastanjebomen vooral aan in gemengde eiken-beukenbossen. Vroeger werden kastanjes dikwijls aangeplant en beheerd als hakhout, waarbij het hout net boven de stambasis op regelmatige basis werd geoogst om te gebruiken voor onder meer hekwerken en palen.
Kastanje in de tuin
Voor grote tuinen is deze robuuste, majestueuze boom zeker een aanwinst. Zijn rijke, glanzend heldergroene loof, dat in de herfst mooi goudgeel verkleurt, zijn opvallende bloei in de vroege zomer en de welbekende kastanjes gevuld met heerlijke noten maken van hem een gewilde park- en tuinboom.
Van de tamme kastanje zijn er slechts enkele variëteiten in omloop.
C.s.‘Albomarginata’ Deze variëteit verschilt van de soort doordat het blad een opvallende, regelmatige roomwitte tot bijna geheel witte bladrand heeft en omdat ook de stekels van de vrucht vaak wit gekleurd zijn. Deze variëteit blijft kleiner (tot 20 m) en heeft een meer grillig gevormde kroon.
C. s. ‘Variegata’ Deze variëteit onderscheidt zich op dezelfde manier van de soort, maar heeft een goudgele bladrand.
Kastanje als vruchtboom
Omwille van zijn voedzame en lekkere noten, die zeer gewaardeerd worden in de keuken, wordt de kastanje al eeuwenlang aangeplant. De noten van de tamme kastanje zijn even rijk aan koolhydraten als tarwe en rijst en bevatten weinig vet. Daarom worden ze ook wel eens ‘het brood van de bomen’ genoemd. De noten kan je vers of gekookt eten of verwerken tot kastanjemeel. Een aantal soorten werd speciaal geselecteerd omwille van hun grote en lekker smakende noten. Een aantal van deze selecties vind je ook op Belgische kwekerijen en kan je makkelijk via het tuincentrum of online bestellen. Vaak blijven deze selecties, meestal geënt op een onderstam, veel kleiner (minder dan 10 meter) dan de gewone tamme kastanje.
C. s. ‘Marigoule’ is een selectie die ontstond uit de kruising tussen de tamme en de Japanse kastanje (Castanea crenata
C. s. ‘Marron Doré de Lyon’
