Het Praktijkcentrum voor Land- en Tuinbouw (PCLT) geeft in dit artikel enkele belangrijke afstellingen en aandachtspunten weer, alsook een objectieve en technische vergelijking van de 3 types voedermengwagens: horizontaal, verticaal en peddel.
Schudboxproef voor mengkwaliteit
Om de mengkwaliteit te beoordelen, raadt het PCLT aan om een schudboxproef uit te voeren. Bij elke verandering in het rantsoen is het belangrijk om deze schudboxtest opnieuw te doen. Zo kun je zien of het voer gelijkmatig is verdeeld. Dit betekent dat het voer homogeen gemengd is en dat alle koeien hetzelfde rantsoen krijgen, ongeacht hun positie aan het voederhek.
Een goed gemengd rantsoen voorkomt selectie aan het voederhek en zorgt ervoor dat alle koeien de juiste voedingsstoffen binnenkrijgen.
Een schudboxproef bestaat uit een set boxen waarmee je de verhouding tussen verschillende grove lengtes en de verdeling kunt zien. Meet het voeder zowel aan het begin, midden én op het einde van de voedergang. Alles wat uit de mengvoederwagen komt, moet gelijk zijn, zodat het voeder overal bij het voederhek hetzelfde is.
Brandstofverbruik en mengkwaliteit
Een goed mengresultaat is nauw verbonden met het brandstofverbruik. Het PCLT benadrukt dat het belangrijk is om efficiënt te mengen. Meng ook niet langer dan nodig. Dat is puur verlies van brandstof, én vooral van structuur. Het advies is om altijd te streven naar een 100% goed gemengd voederrantsoen. De laadvolgorde is van groot belang voor een goed en efficiënt eindresultaat.
In de praktijk zien we vaak dat gebruikers dezelfde laadvolgorde aanhouden, wat kan leiden tot onnodig lange mengtijden en een verhoogd brandstofverbruik. Eerst de droge en vezelrijke producten laden, daarna de nattere, luidt het advies.
Verticale voedermengwagens
Verticale voedermengwagens gebruiken één of meer verticale vijzels om het voeder van de bodem van de mengkuip omhoog te transporteren en te mengen. Voedermengwagens met één vijzel worden gemaakt met een volume van 5 m³ tot ongeveer 15 m³. Wanneer men het volume groter wenst, zou de kuip te hoog moeten worden en problemen geven in lagere stallen. Daarom wordt soms al sneller overgegaan naar 2 of 3 vijzels: 10m³ tot 50 m³.
Een voordeel van verticale voedermengwagens is de eenvoudige constructie. Een verticale voedermengwagen is goedkoper in aanschaf en onderhoud door deze eenvoudige constructie. Een ander voordeel is de grondige menging. Verticale vijzels zorgen voor een grondige en consistente menging, wat resulteert in een homogeen rantsoen met gelijkmatige verdeling van nutriënten.
Het mengen door voeder naar omhoog te brengen en terug te laten vallen zorgt voor een luchtig mengsel, volgens het molshoopprincipe. Dat is tevens een voordeel. Ronde en vierkante balen kunnen gemakkelijk verwerkt worden door dit mengsysteem. Verticale voedermengwagens zijn verkrijgbaar in grote volumes, waardoor ze geschikt zijn voor grote veestapels en voor het voederen van meerdere groepen.
Een nadeel van de verticale voedermengwagen is structuurverlies. De verticale mengwerking kan meer structuurverlies veroorzaken, vooral bij langstengelig voer. Verticale voedermengwagens vereisen meer tractorvermogen dan horizontale wagens, bij de start van het mengen. Dat wordt als nadeel genoemd, net als het aspect van restvoeder. Zo hebben verticale voedermengwagens het moeilijker om een kleine hoeveelheid goed te mengen en uit te draaien. Om goed te mengen is de wagen het best redelijk vol.
Belangrijke instellingen
Een belangrijke instelling is de opening van de messen tegenover de contramessen. De contramessen zorgen voor de snijwerking van de mengvoederwagen. Ze houden het voeder tegen, zodat het gesneden wordt door de messen op de mengvijzel. De instellingen van de contramessen bepalen dan ook de lengte van het gemengde voeder.
Scherpe messen zorgen voor sneller mengen, minder versmering en minder brandstofverbruik. De messen zijn zelf slijpend. Sommige merken bieden messen in roestvrij staal (RVS) aan of geharde messen en vijzels voor veehouders die intensief mengen. Dit materiaal kan ook worden gebruikt voor de wanden en de bodem van de voedermengwagens, wat de levensduur aanzienlijk verlengt. Dat valt dus zeker te overwegen.
De messen dienen niet alleen om te snijden, maar zorgen ook voor een horizontale verplaatsing van het voeder bij een mengvoederwagen met 2 vijzels. Dit zorgt ervoor dat het product dat bijvoorbeeld met de voorlader voor in de wagen is gekiept, zich goed verspreidt over de mengkuip.
Bij de verticale voedermengwagen heb je keuze uit verschillende lossystemen. De meest eenvoudige systemen hebben een doseerschuif links en rechts aan de kuip of directe lossing. Er kan ook gekozen worden voor indirecte lossing met een transportbandje dat het voeder dan op de gewenste kant lost. Met een transportbandje zal het voeder egaler verdeeld worden in de voedergang. Het transportbandje kan vooraan of achteraan de machine gemonteerd worden. Vooraan geeft een beter zicht en controle op de loswerkzaamheden. Een losbandje achteraan is handiger in stallen waar je geen poort hebt achteraan de voedergang.
Moet je vaak volle wagens mengen, opteer dan zeker voor een ‘overkookrand’. Deze rand zorgt ervoor dat het voeder door de opwaartse beweging niet over de rand geduwd wordt.
Veehouders die regelmatig last hebben van metaal in het voeder kunnen kiezen voor een magneet. Die magneet houdt dan alle scherpe metalen delen tegen die dodelijk zijn voor het vee. De plaats van montage van de magneet kan op de schraper van
Horizontale voedermengwagens
Horizontale voedermengwagens gebruiken 2 of meer horizontale vijzels met messen die het voeder door de mengkuip bewegen. Het ‘molshoopprincipe’ is hierbij kenmerkend bij 1 of 2 vijzels: de onderste vijzel duwt het voeder omhoog, waarna het door de bovenste vijzel(s) weer naar beneden wordt gemengd. Voedermengwagens met 3 of 4 vijzels werken volgens de cyclische beweging. Bij de cyclische beweging wordt het voeder via de onderste vijzel(s) gesneden en naar voor geduwd. Het voeder vooraan wordt via de bovenste vijzels terug naar achteren verplaatst.
De vijzels kunnen open (open roervleugel) of gesloten zijn. Bij de gesloten vijzels is er meer gevaar voor versmering of brijvorming. De mengtijd is hierbij zeer belangrijk.
Een voordeel van de horizontale voedermengwagen is het structuurbehoud. De horizontale mengwerking met open vijzels is zachter voor de voederstructuur, wat ideaal is voor rantsoenen met veel langstengelig voeder. Types met gesloten vijzels zijn daarentegen wel gevoelig voor versmering. Let hierbij sterk op de mengtijd om dit te beperken.
De combinatie van boven- en ondervijzels met messen en tegenmessen zorgt voor een intensieve menging en voor het verkleinen van grove stukken.
Horizontale voedermengwagenss vereisen over het algemeen minder tractorvermogen bij de opstart. Types met gesloten vijzels vragen dan weer meer vermogen.
Als nadeel van de horizontale voedermengwagens wordt het restvoeder genoemd. Hoewel horizontale voedermengwagens over het algemeen goed leegdraaien, kan er in vergelijking met verticale wagens iets meer restvoeder achterblijven. Nog een mogelijk nadeel is dat horizontale voedermengwagens doorgaans een kleinere capaciteit hebben dan verticale wagens, wat minder geschikt is voor grote veestapels.
Peddelvoedermengwagens
Peddelvoedermengwagens gebruiken peddels in plaats van vijzels om het voeder te mengen. Deze mengvoederwagen is uitgerust met een grote centrale aandrijfas met 4 of meer peddels. De peddels nemen het voeder mee naar boven in de mengvoederwagen. De peddels creëren een zachte, tuimelende beweging die de natuurlijke vertering in de pens nabootst. Door de vorm van de bak zal het voeder meegenomen worden tot boven en door de zwaartekracht naar beneden vallen. De voeders mengen vooral tijdens het vallen van het voeder tussen de peddels.
Optioneel kan bovenaan de wagen een rooster gemonteerd worden. Daarop kan men dan een graspak leggen. De nokken op de peddels van de voedermengwagens draaien dan door het rooster en trekken zo geleidelijk het gras mee in de wagen. Zonder dat rooster kan de peddel geen graspakken verwerken. De kuip is waterdicht, wat toelaat om voederbieten of aardappelen te wassen.
