“Bodemorganische stof is het echte zwarte goud”
Al sinds 1991 zet de vzw Vlaco (Vlaamse Compostorganisatie) zich in voor de recyclage van organisch-biologisch afval tot hoogwaardige producten: groene energie, digestaat en compost. Die laatste twee promoot Vlaco verder als bodemverbeteraar en meststof.
Naar aanleiding van het afvalstoffenplan van 1991, met zijn focus op het voorkomen en selectief ophalen van afval, zag de vzw Vlaco het licht. Toen stond de afkorting nog voor ‘Vlaamse Organisatie ter Bevordering van de Afzet van Compost van GFT- en groenafval’. Daartoe zette de vereniging een kwaliteitsbeoordelingssysteem op voor compost, en later ook voor digestaat.
Verder tracht de organisatie een goede afzet te realiseren via marketing. Daarbij communiceert ze naar alle mogelijke gebruikers: professionelen en thuiscomposteerders. Ze draagt ook bij aan relevant onderzoek over compost en digestaat, onder meer via de projecten ‘Digestaat op maat’ en de 20-jarige compostproef in Boutersem.
Als je bodem maar goed zit
Heel wat van die communicatie draait om het belang van een gezonde bodem. Op de jubileumviering legt professor en bodemkundige Karen Vancampenhout, verbonden aan campus Geel van de Katholieke Universiteit Leuven, haarfijn uit waarom het zo belangrijk is om organische stof toe te voegen aan de bodem. Dit leest u in het eerste kaderstuk onderaan. De volledige presentatie vindt u hier.
Eén reden om aan bodemverbetering te doen met compost is omdat de bodem dan beter water vasthoudt, communiceert Vlaco naar aanleiding van de aanhoudende droogte. Wanneer er wel overvloedig regen valt, infiltreert het water sneller in de bodem. Ten slotte betoogt de vereniging dat compost, toegepast als mulch, verdamping tegenhoudt. Meer daarover vindt u in het laatste kaderstuk.
20 jaar akkerbouw met compost
De Bodemkundige Dienst van België (BDB) heeft een proef aanliggen op het akkerbouwbedrijf van Luc en Bastiaan Dehertogh in Boutersem. Al twintig jaar lang vergelijken wetenschappers er de eigenschappen van maar liefst twaalf verschillende bemestingsmethoden, in vier herhalingen. Dat komt neer op 48 veldjes van 10 bij 10 m.
Vier veldjes liggen braak, vier veldjes blijven helemaal verstoken van bemesting en nog eens vier krijgen minerale meststoffen, volgens advies. De andere ondergaan nog eens negen verschillende combinaties van composthoeveelheden (15, 30 en 45 ton) en -regimes (eens per jaar, eens per twee jaar en eens per drie jaar). Sinds 2013 optimaliseren de onderzoekers de compostbodems volgens advies met minerale meststoffen, om geen al te grote achterstand op te bouwen.
Kostbare resultaten
Annemie Elsen (BDB) loodst de toehoorders door de resultaten van deze uitzonderlijke langetermijnproef: “Op de onbemeste percelen ligt de opbrengst serieus onder het optimum. Bemesting is dus een noodzaak. De compostbehandelingen tonen doorgaans een vergelijkbare opbrengst en een gelijkaardig eiwitgehalte in vergelijking met de behandeling met minerale meststoffen.”
Wat betekent dat nu? Samen met de provincie Vlaams-Brabant berekenden de onderzoekers de kosten en baten. “Het resultaat van de compostbehandelingen is doorgaans een meeropbrengst in EUR/ha,” verzekert mevrouw Elsen iedereen, “hoewel suikerbieten bij heel hoge dosissen compost aan opbrengst inboeten.”
Te veel en niet genoeg
Mevrouw Elsen besluit dat compost voor een groot deel minerale meststoffen kan vervangen. “Vooral in percelen die problemen hebben met een laag koolstofgehalte, en dat zijn er veel. Maar alleen met compost geraak je er niet. Daar zit de wetgeving in de weg. De doorlopende vrijzetting van stikstof betekent al te vaak een overtreding daarvan.”
Een belangrijke voorwaarde is dus dat de landbouwer een goede inschatting kan maken van het stikstofleverend vermogen van zijn bodem. Zo valt te berekenen of de doorlopende stikstofvrijzetting uit het organisch materiaal te benutten valt via een vanggewas of nateelt. Dat modelleren maakt het onderwerp uit van het veelbelovende onderzoek van doctorandus Tim De Clercq, die in september promoveert.
Nog in september - op dinsdag de 19de - opent het proefveld in Boutersem de deuren voor alle geïnteresseerden.
Creatief met digestaat
Vlaco houdt zich niet alleen bezig met compost, maar ook met het digestaat dat achterblijft na vergisting van organisch materiaal om energie op te wekken. Het project ‘Digestaat op maat’ onderzoekt twee jaar lang de mogelijkheden en uitdagingen rond de afzet van dit recyclageproduct. Door in te spelen op de noden van mogelijke klanten probeert het consortium, onder leiding van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO), het digestaat zoveel mogelijk meerwaarde te bezorgen. De prijzen ervan staan onder druk, en duiken soms zelfs onder nul.
Waardeverbetering door differentiatie is bijgevolg het doel. Daarvoor zet het consortium de meest courante technieken in: scheiden, drogen en persen. Voor de afzet ervan wordt ook verder gekeken dan de binnenlandse markt. Droge korrels bieden hier een onmiskenbaar voordeel. Verder proberen de onderzoekers ook de koolstof-, stikstof-, fosfor- en kaliumbalansen te beïnvloeden.
Binnenkort bij uw meststofleverancier?
Via de werkgroep meststoffen wil het consortium de federale overheidsdienst overtuigen om de procedure nodig om digestaat op de markt te brengen te vereenvoudigen. Ook meststofproducenten zaten in het project: Fertical toonde alvast haar bereidheid om verder te gaan met de productie van gedroogd digestaat verrijkt met kippenmest, bloedmeel, compost en vinasse. Gezien het bedrijf ook exporteert naar China zijn de verwachtingen hooggespannen.
Christophe Boogaerts van Vlaco onderstreept dat het zeer belangrijk is om mensen blijvend te enthousiasmeren en informeren, want onbekend is onbemind. Hij claimt ook een plaats voor digestaat in het koolstofverhaal: “Dit gaat ruimer dan het beperken van stalemissies. Dat laat een aantrekkelijk CO2-label voor deze producten toe.”
Europa circulair
De Europese overheid heeft de circulaire economie volop in de armen gesloten. Rudy Meeus, de voorzitter van Vlaco, wijst erop dat Vlaco daar 25 jaar geleden al mee bezig was, nog voor het die naam kreeg. Ook in de toekomst wil hij daarop inzetten: “Ik besef heel goed dat onze toekomst circulair is.”
Vlaams minister voor landbouw Joke Schauvliege verscheen via een video op Vlaco’s 25ste verjaardagsfeest. Daarin vertelde ze dat Europa richting Vlaanderen kijkt wanneer het gaat over afvalbeleid, en dat de expertise die Vlaco heeft opgebouwd rond compost daar een mooi voorbeeld van is. Maar dat is geen reden om op je lauweren te gaan rusten, verduidelijkte ze: “Stilstaan is achteruit gaan, je moet nieuwe paden durven bewandelen.” Ze is er ten slotte van overtuigd dat Vlaco een rol kan spelen in het vruchtbaarder maken van onze landbouwbodems.
