"Wat we geminderd zijn in appels, maken we ruim goed met peren"

Het VBT is de koepelorganisatie van de Belgische producentenorganisaties voor groenten en fruit. De leden van het VBT zijn 6 producentenorganisaties die allemaal als coöperatie gestructureerd zijn: BelOrta, Coöperatie Hoogstraten, REO Veiling, de Limburgse Tuinbouwveiling, Ingro en het Waalse Criée de Wépion.

Wat is precies de rol van het VBT?

We bieden onze leden ondersteuning op 3 vlakken. Ten eerste zorgt het VBT voor dienstverlening. Denk maar aan de aangifte voor Fost Plus, de barcodes op verpakkingen, het opvolgen van duurzaamheidsinspanningen… Daarnaast verzamelen, verwerken en verspreiden we data over de sector. Dat gaat van prijzen tot import- en exportcijfers. We zorgen ook voor optimale transparantie en communicatie hierover. Tot slot doen we bij het VBT ook lobbywerk door onze leden te vertegenwoordigen bij een dertigtal organisaties in België en Europa.

In welke mate hebben telers baat bij het werk dat VBT doet?

Het is de bedoeling dat de inspanningen die we hier doen zich – onrechtstreeks – doorvertalen naar de producenten. We zijn er niet om postjes te pakken, maar om in functie van de teler te werken. Zo nemen we actief deel aan overleg over bijvoorbeeld het Mestactieplan, Vegaplan… en zorgt onze dienstverlening voor ontzorging van veilingen en dus ook van producenten.

Kunt u verklaren waarom de fruit- en groentesector zo sterk georganiseerd is in coöperaties en waarom die traditie in andere sectoren amper bestaat?

Daar heb ik geen verklaring voor, maar ik stel me vaak dezelfde vraag. Enkel in de zuivelsector zie je ook een belangrijke mate van producentenorganisatie, maar die is vaak recenter opgericht. De groente- en fruitsector heeft sterke wortels in de coöperatiestructuur, het zit in ons DNA. Het verschil zit misschien in het feit dat we een product hebben dat business to consumer is, er is meestal geen verwerkende tussenschakel. We leveren geen grondstof, maar een eindproduct.

We hebben de afgelopen tijd heel wat appelplantages zien gerooid worden. Wat is de reden daarvoor?

In 1960 begonnen we in België met 4.000 ha appelen en die is door de jaren heen gegroeid naar een hoogtepunt van 12.000 ha in de jaren 90. Die groei vond vooral plaats in de jaren 80 en 90 onder invloed van een mooie marktprijs. Maar alles heeft duidelijk een maximum en vandaag zien we een sterke daling in het areaal. We zitten nu zelfs terug op het niveau van 1960. Je ziet dezelfde evolutie in de meeste West-Europese landen. Alleen in Polen zien we een stijging van de appelteelt. De markt bij ons was verzadigd en telers beseften dat er een product is dat interessanter is dan appels, namelijk peren. Appels kweken kan je bijna overal, maar peren hebben een specifiek klimaat nodig. Conference kan je niet telen in landen waar de klimaatverandering leidt tot meer droogte en hittegolven.

Over naar de peren dan. Hoe staat het met dat areaal?

Overal in Europa daalt het areaal peren sinds de jaren 80, maar België is de uitzondering. Wij zitten nu aan bijna 12.000 ha en zijn zelfs de grootste perenproducent van Europa. Wat we geminderd zijn in appels, maken we dus ruimschoots goed in peren. Net omdat er maar 6 Europese landen zijn die peren telen, hebben we een groot concurrentievoordeel. In landen als Italië en Spanje speelt de klimaatverandering op en wordt het steeds moeilijker om peren van goede kwaliteit te telen.

Media zijn opvallend geïnteresseerd in de fruitsector. Problemen met nachtvorst, hitte, een slechte prijs … Komt de sector te vaak negatief in beeld?

De opbrengst van het hardfruit ligt dit jaar zo’n 30% lager dan gemiddeld. We hadden moord en brand kunnen schreeuwen, maar ik denk dat je daar niets mee bereikt. Uiteraard is het een sector die heel gevoelig is aan externe invloeden zoals vorst, zonnebrand, hagel, overvloedige regen… maar dat is voor veel landbouwsectoren zo. Media zijn erg geïnteresseerd in de fruitsector omdat de vruchten zo zichtbaar zijn. Fruittelers hebben zeker redenen om kopzorgen te hebben, want de markt is internationaal en heel volatiel. Ik maak me dan ook meer zorgen over een goede oogst in Polen dan een slechte bij ons. Maar we moeten oppassen met te vaak ons beklag te doen bij kleine tegenslagen, want je riskeert niet meer gehoord te worden als het echt zwaar tegenzit.

Hoe proberen jullie bij het VBT een eerlijke prijs voor de teler te bekomen?

Onze sterkte ligt in het bundelen van het product, dat is waar veilingen het verschil maken. Appels en peren hebben het voordeel dat je ze niet dagvers hoeft te verkopen. Je kan ze maandenlang in de koeling bewaren en ermee speculeren. Dat houdt echter ook risico’s in. Als de prijs laag is, wil niemand leveren, waardoor de prijs stijgt en men massaal product wil brengen, met weer een onevenwicht tot gevolg. We proberen samen met de veilingen en telers tot een planning te komen die leveren op bepaalde momenten aantrekkelijker maakt en waarin sterke pieken en dalen vermeden worden. Zowel het VBT als de veilingen hebben echter niet de macht die men ons vaak toedient. We kunnen telers ondersteunen, maar we bepalen niet de markt. Wat wél onze verantwoordelijkheid is, is om meer in te zetten op kwaliteit. En dat gaan we ook doen, net zoals het proberen in te dijken van de administratieve last. De wildgroei aan lastenboeken die geen toegevoegde waarde met zich meebrengen bijvoorbeeld: dat moet echt stoppen.

En toch zie je ook telers die ervoor kiezen om hun eigen fruit te sorteren, te vermarkten en zelfs te exporteren, los van de veiling.

Dat klopt. Ik wens die telers alle succes toe, maar ze krijgen te maken met risico’s en investeringen die je vermijdt als je met een veiling samenwerkt. De kost van sortering, maar ook de ondersteuning en ontzorging die we bieden zijn waardevol. Onze werking is niet perfect, maar ze heeft belangrijke voordelen voor de producent.

Tot slot: de sector steunt sterk op het systeem van seizoensarbeid met buitenlandse en ook niet-Europese arbeiders. Is dat een duurzaam systeem?

Het systeem van seizoenarbeid is cruciaal voor de sector. Het werd opgestart in 1995 en heeft intussen alle kinderziektes van zich afgeschud. Daarvoor wil ik een grote pluim geven aan Boerenbond. We hebben het beste seizoensarbeidssysteem van Europa. Daardoor kunnen we vlot mensen blijven aantrekken, ook bijvoorbeeld Roemenen die vroeger vaak naar het Verenigd Koninkrijk gingen. Sinds de Brexit is het voor hen eenvoudiger om in België aan de slag te gaan. Ook Oekraïne is een interessante markt voor arbeiders. Ik zie nog niet meteen problemen of alternatieven. Er wordt geëxperimenteerd met drones, robots en artificiële intelligentie, maar die systemen missen nog de finesse en efficiëntie van een goede plukker. Misschien gaan we ooit wel naar een combinatie van technieken, wie weet.

Nele Kempeneers (Pennenvrucht)