Waarom troepen onze koeien samen in de stal?
Een melkveehouder klopte bij het ILVO-Rundveeloket aan met een vraag over het gedrag van zijn stapel. Sinds half juni staan zijn koeien overdag aan één kant van de stal. Ze gebruiken ongeveer de helft van de ligboxen niet en het aantal melkingen in de melkrobot loopt terug. Wat kan de oorzaak zijn van dit gedrag?
Runderen kunnen samentroepen om verschillende redenen: angst voor predatoren, overlast van vliegen, sociale interacties, drang naar voeder/water, gebrek aan frisse lucht of verschillende factoren die gepaard gaan met hittestress. Samentroepende koeien ervaren meer hittestress en eten en liggen minder, met een negatief effect op melkproductie, vruchtbaarheid, immuunsysteem en klauwgezondheid.
Achterhalen waarom koeien samentroepen is vaak moeilijk. Alles draait rond het verminderen van de stress die het samentroepen veroorzaakt. Door de dieren en de omstandigheden waarin ze samentroepen nauwkeurig te observeren, kan je de oorzaak achterhalen. Evalueer de situatie steeds vanuit de positie van de dieren. Vragen die hierbij nuttig zijn:
• Wanneer en waar troepen de dieren samen?
Welke dieren?
• Is er een patroon in timing of locatie?
• Welke omgevingsfactoren kan je aan het samentroepen linken: tijdstip, temperatuur/THI (Temperature Humidity Index), licht/schaduw, geluid, geur, insecten, machines/installaties, activiteit in de buurt…
Vliegen
Overlast van vliegen kan zowel op stal als op de weide koeien laten samentroepen. In de praktijk is samentroepen vaak het gevolg van overlast door vliegen. De koeien troepen dan samen als de vliegen het actiefst zijn (overdag met pieken halfweg/late voormiddag en late namiddag). De dieren vertonen duidelijk afweergedrag zoals stampen met de poten, slaan met staart, schudden met kop en oren en trekken met de huid. Indien mogelijk staan de dieren ook onder een ventilator aangezien luchtstroming de vliegen weghoudt.
Aan de hand van het type en aantal aanwezige vliegen kun je de overlast inschatten en een gepaste bestrijding uitwerken. Ga ook in en rond de stal op zoek naar plaatsen waar bijvoorbeeld stalvliegen gedijen om het probleem ook bij de bron aan te pakken. Bij stalvliegen (Stomoxys calcitrans) kunnen koeien samentroepen vanaf 25 vliegen/koe. In Californisch onderzoek bleek dit zelfs vanaf 1 vlieg/poot! Bij warmere temperaturen (meer dan 20 °C) reproduceren deze vliegen veel sneller waardoor deze plaag hoofdzakelijk in de zomermaanden voorkomt.
Hittestress
Factoren gelinkt aan hittestress kunnen koeien ook laten samentroepen. Dit gebeurt in hoofdzaak op het warmste moment van de dag (namiddag). Op de weide troepen koeien samen in de schaduw of rond een drinkplek. Voorzie voldoende schaduw (3,5 - 4,5 m²/koe) die bij voorkeur mobiel is om schade aan de bodem te vermijden. Indien dit niet mogelijk is, kies je best voor een noord-zuid opstelling zodat de zon ’s morgens en ’s avonds toch nog onder de schaduwstructuur kan schijnen. Als er geen schaduw is, zullen koeien eerder samentroepen aan een drinkplek.
In de stal zullen koeien bij hittestress samentroepen door lichtstraling, ventilatie of omgevingstemperatuur/THI. Dit kan al vanaf 20 °C. Afhankelijk van de oriëntatie van de stal en de stand van de zon kunnen zonnestralen intens instralen op delen van de stal. Zowel de warmte die dit veroorzaakt als de verlichte zones zelf, kunnen koeien deze delen laten vermijden. Een goed geplaatst schaduwdoek kan hier soelaas bieden.
Controleer of de ventilatoren voldoende windsnelheid genereren (meer dan 2 m/s) ter hoogte van de koeien en of er geen delen van de stal onvoldoende geventileerd worden (vergeet de wachtruimte niet!). Zorg er ook voor dat de ventilatoren proper en goed onderhouden zijn en er voldoende toegang tot drinkwater is. Ook een gebrek aan verse lucht kan samentroepen in de hand werken (denk aan geurhinder). Een rookproef kan een gebrekkige ventilatie zichtbaar maken. Tot slot kunnen (kapotte) ventilatoren ook geluid maken dat koeien afstoot.
Zwerfstroom
Vlaamse melkveestallen zijn steeds vaker uitgerust met (nieuwe) technologieën zoals melk- en mestrobots, krachtvoerautomaten, melkmeting... Hierdoor neemt ook het risico op zwerfstromen toe. Zoals de benaming al aangeeft, ‘zwerven’ deze stromen letterlijk over de metalen onderdelen in de melkstal of de melkinstallatie. Deze stroom zoekt en vindt uiteindelijk een weg naar de aarde. Net daar schuilt het gevaar: wanneer de koe de gemakkelijkste weg blijkt te zijn (= de weg met de laagste weerstand), zal de stroom de koe als geleider kiezen.
Zwerfstromen hebben een negatief effect op het gedrag van runderen. Ze zijn onrustig, urineren en mesten frequenter en krijgen een afkeer van de plaats met zwerfstromen (melkstal, metalen voer- of drinkbak, metalen roosters, melkleidingen…). Samentroepen is bij zwerfstroom een minder waarschijnlijke reactie van de koeien. Toch kan het in sommige gevallen raadzaam ook hierop te testen.
Meer info vind je hier
