Nog maar weinig politieke steun om verder te doen met huidige stikstofdecreet

Dat ook Jean-Marie Dedecker, die in het ABS-debat als Chinese vrijwilliger de N-VA moest verdedigen, het stikstofdecreet niet voluit steunde, kwam wat onverwacht. Dedecker heeft dan wel het voordeel dat hij – als het hem uitkomt – als onafhankelijke op de lijst van N-VA kan wisselen tussen zijn persoonlijke standpunt en dat van ‘zijn’ partij.

Hij deed op het debat van 21 mei in het volgepakte auditorium van het gemeentehuis van Aalter nog wel een poging om N-VA-kopstuk Zuhal Demir uit de wind te zetten in het stikstofverhaal, maar dat werd door de vertegenwoordigers van de andere politieke partijen, en zeker door het ABS-publiek in de zaal, op ongeloof en veel boegeroep onthaald.

Geanimeerd debat

De ABS’ers maakten hun reputatie overigens helemaal waar door geregeld sprekers te onderbreken. Ook op het podium waren de politici niet mals voor elkaar en deinsden ze er niet voor terug om elkaar te onderbreken of om met luide stem geroep tegen te spreken. Moderator Carl Devos had meer dan de handen vol om de avond in goede banen te leiden.

Wat de volgende Vlaamse regering met het eerder dit jaar goedgekeurde stikstofdecreet moet aanvangen, daarover bestaan wel nuanceverschillen. Die gaan van bijsturen (volgens Dedecker) en heronderhandelen tot het vervangen van de modelmatige depositiedoelstellingen door emissiedoelstellingen en het compleet van tafel vegen van alle stikstofnormen (bij Voor U).

Te vaak het compromis gezocht

De jonge Bram Van Hecke van cd&v stak als een van de weinigen op het debat in Aalter de hand in eigen boezem. “Cd&v heeft enkele kansen laten liggen. Op een aantal zaken hebben we te veel het compromis gezocht en hadden we van bij het begin harder op tafel moeten kloppen in plaats van enkel hier en daar wat bij te sturen. Het stikstofakkoord en het stikstofdecreet waren voor ons niet goed, maar dat decreet was beter dan helemaal geen decreet”, kijkt Van Hecke terug op de lang aanslepende totstandkoming van het stikstofdecreet. Hij put hoop uit het zopas gesloten Nederlandse regeerakkoord, waar inzake stikstof de omschakeling van een depositie- naar een emissiebeleid prominent aanwezig is.

In de rand van de stikstofdiscussie gaven enkele politici aan welk toekomstbeeld ze hebben voor de landbouw in Vlaanderen. Voor Mieke Schauvliege van Groen moet de landbouw opschuiven van het intensieve naar het kleinschalige, zodat er ‘plaats’ is voor meer landbouwers. Haar sleutelwoorden zijn circulariteit en duurzaamheid. Alexander De Croo van Open Vld ziet dan weer meer in de intensieve en innovatieve landbouw, een standpunt waarvoor hij applaus krijgt uit de zaal.

BBB werkt nog aan visie

Saskia Butzen van BoerBurgerBelangen (BBB) zit daar ergens tussenin. “We zullen een gezonde mix nodig hebben van kleinschalige en grootschalige landbouw”, meent ze. Het is een beetje jammer dat haar partij nog geen eigen visie heeft op het landbouwbeleid op korte en lange termijn. Daarvoor wil deze jonge politieke partij een werkgroep oprichten. Na het debat in Aalter was deze partij ontgoocheld over de beperkte spreektijd en interventiemogelijkheden die ze gekregen heeft.

De stikstofdiscussie op dit debat kwam er na een inleidende vraag van Marijke uit Ninove, die binnen een jaar afstudeert en dan graag de ouderlijke melkveeboerderij wil overnemen, als er ten minste rechtszekerheid is dat die boerderij nog 5 of 10, of liefst nog veel meer jaren, operationeel mag blijven. Behalve het van tafel vegen van het bestaande stikstofdecreet kwamen op die vraag weinig concrete antwoorden van de politici op het podium.

Grond, grond, grond

Een tweede hoofdstuk werd ingeleid door bioboer Guy uit Lierde. Hij heeft een zoon die de boerderij wil overnemen, maar die opvolger heeft geen zekerheid dat hij zijn areaal kan behouden of uitbreiden. Bram Van Hecke van cd&v stelt resoluut dat elk perceel dat voor landbouw is ingekleurd op het Gewestplan, ook voor landbouw moet gebruikt worden. “We moeten bekijken hoe we ‘verkeerde’ gebruikers kunnen ‘wegduwen’ van voor landbouw bestemde grond.” Bruno Tobback van Vooruit waarschuwt ervoor dat dat ook tegen de landbouw kan gebruikt worden. “Er worden nu gronden gebruikt voor landbouw in natuur- of woongebied. Dan moet de landbouw die terreinen ook opgeven”, was zijn repliek.

Alexander De Croo vindt het opkopen van landbouwgrond om er natuur of bos te maken waanzin. “Dat moet stoppen. Niet alleen de overheid moet daarmee stoppen, maar ook de natuurverenigingen en de particulieren. We moeten niet enkel ruimtelijke doelstellingen vastleggen voor natuur en bos, maar ook voor landbouw.”

Subsidies aan Natuurpunt moeten stoppen

Jean Marie Dedecker vindt aansluitend dat de overheidssubsidies voor het aankopen van terreinen door Natuurpunt moeten stoppen. “Natuurpunt is een privé-organisatie die werkt met geld van de overheid. Dat is verkeerd. Als de overheid gronden wil, moet ze die zelf kopen.”

Mieke Schauvliege joeg de zaal tegen zich in het harnas door te stellen dat niet ‘natuur’ maar ‘verpaarding’ en ‘vertuining’ de prijzen van de landbouwgronden opdrijven. “En het veranderen van landbouwgebruik naar zonevreemde functies is recent nog makkelijker geworden.” Bruno Tobback wees in die materie grondspeculanten als Fernand Huts met de vinger, maar toverde daarvoor geen oplossing uit zijn hoed.

Kangoeroetaks tegen verpaarding

Die mogelijke oplossing kwam er wel van Robin Tonniau van de Partij van de Arbeid (PVDA). “In Frankrijk is er geen ‘grondoorlog’, omdat ze dat daar beter geregeld hebben. Het is daar een overheidsinstelling die de prijs van de landbouwgrond bepaalt, die een koper zoekt als er landbouwgrond beschikbaar komt en die het gebruik controleert, zodat landbouwgrond niet wordt ingezet voor het houden van paarden of kangoeroes.” Aansluitend werd met een knipoog de invoering van een ‘kangoeroetaks’ gesuggereerd als Vlaams middel tegen het oneigenlijke gebruik van landbouwgrond.

Het derde centrale onderwerp van de avond – de boer en zijn geld – werd ingeleid door melkveehouder Peter uit Kontich. “Er worden van de boer almaar meer inspanningen verlangd inzake duurzaamheid, maar de prijzen volgen de kosten niet. Subsidies kunnen soms helpen, maar ik zou liever een correcte prijs krijgen en dan geen subsidies krijgen.”

Werkt het ketenoverleg?

Alexander De Croo breekt in dat opzicht een lans voor het ketenoverleg. “Er is heel wat kritiek op het ketenoverleg en de onderhandelingen die daar gevoerd worden zijn niet gemakkelijk. Er worden in dat overleg echter wel stappen gezet om de evenwichten te herstellen. Het probleem blijft evenwel dat de macht over de prijzen geconcentreerd bij de voedingsindustrie zit en dat de landbouwers daar als kleine, gefragmenteerde spelers tegenover staan.” Hij pleit daarom voor meer coöperatieve samenwerking onder landbouwers en aansluitend ook voor meer verzekeringen, omdat de risico’s steeds groter worden voor de boeren.

Bram Van Hecke wijst het ketenoverleg niet af, maar pleit voor een prominentere rol en voor meer leiderschap van de politiek in dat ketenoverleg. “Nu is dat ketenoverleg een voetbalmatch zonder scheidsrechter. Als de sterkste speler op het veld zich laat gelden, is er niemand die hem terugfluit.” Voor Stefaan Sintobin van Vlaams Belang is het ketenoverleg een verloren zaak. “Dat overleg bestaat al 20 jaar en het werkt nog altijd niet.” 

De spiegelclausules op Europees niveau waarvoor Van Hecke en Mieke Schauvliege (en nog wel meer politici) pleiten, zijn niet zonder gevaar, waarschuwt Jean-Marie Dedecker. “Als Europa de import (van voeding) afschermt, zal ook onze eigen export stilvallen.” Het voorstel om boeren te vergoeden als landschapsbouwer (voor natuurbeheer), wordt gewaardeerd door enkele politici.

Subsidies vervangen door staatswaarborgen

Filip Boone van partij Voor U stelt dat de boer maar een correcte prijs kan krijgen als er minder regeltjes zijn en een wetgeving die haalbaar is. Boone pleit ervoor om de landbouwsubsidies te vervangen door staatswaarborgen. Als dan de regelgeving verandert en daardoor de waarborg moet aangesproken worden, zijn de politici daar zelf voor verantwoordelijk.

Robin Tonniau van PVDA wil minimumprijzen invoeren als pressiemiddel tegen de Colruyts en Clarebout. “Er is een prijzenobservatorium, maar dat heeft geen tanden, geen wapens. Dat moet veranderen. In Duitsland en Zwitserland legt de overheid strategische voorraden aan van basisvoeding om prijsschommelingen op te vangen.”

Controles in de landbouw doen denken aan de Stasi

In de vragenronde wordt de discussie geopend of een landbouwer vandaag de dag nog wel vrij kan ondernemen. “Onze landbouw nationaliseren gaan we zeker niet doen. We zijn goed omdat we private landbouw hebben. Maar die tsunami van regels staat het vrije ondernemerschap in de landbouw in de weg”, geeft De Croo toe.

Over die ‘tsunami’ aan regels valt Dedecker van N-VA De Croo bij. “Hoe de landbouw gecontroleeerd wordt in Vlaanderen, dat kan je enkel vergelijken met de Stasi in het voormalige Oost-Duitsland. Maar we mogen wel niet vergeten dat het de politiek is die die macht gegeven heeft aan het ANB, het FAVV, de VLM en de VMM”, fulmineert de voormalige judocoach.

De nieuwe genetische technieken (NGT’s) vinden een medestander in Van Hecke van cd&v. “NGT’s kunnen helpen om duurzaamheidsdoelstellingen te behalen, bijvoorbeeld door planten en vee resistent te maken tegen bepaalde vaak voorkomende ziektes. Op Europees niveau is men het er momenteel over eens dat NGT’s toegelaten zouden moeten worden”, stelt de vroegere voorzitter van Groene Kring. Socialist Tobback waarschuwt ervoor dat met de introductie van NGT’s in de Europese landbouw er nog minder geld in de keten zal overblijven voor de landbouwer zelf.

Grondenbank voor publieke landbouwgrond

Het thema ‘toegang tot grond’ zat al in het debat en werd nog eens opgerakeld in de vragenronde, toen gepeild werd naar de standpunten over landbouwgrond die in eigendom is van (semi)publieke overheden. Van Hecke van cd&v is geen grote fan van een moratorium op de verkoop van alle landbouwgrond die momenteel in het bezit is van overheden, zoals onder meer Groen vraagt. Zo’n moratorium kan steden en gemeenten financieel in nauwe schoentjes brengen. Wel wil hij bekijken of die publieke gronden altijd moeten verkocht worden aan de hoogste bieder en of er mogelijkheden zijn om die gronden te verkopen aan de pachtende boer of aan een jonge of startende boer. PVDA en Groen pleiten in dat opzicht voor een soort van Vlaamse landbouwgrondenbank die grond kan kopen en verpachten. Saskia Butzen vreest ervoor dat als de Vlaamse overheid aan het stuur zit van zo’n landbouwgrondenbank, dat dan bepaalde vormen van landbouw zullen worden uitgesloten.

Het debat van ABS duurde alles samen iets langer dan 2 uur. Bij de ruim 300 aanwezigen leverde het debat geen grote verschuivingen op inzake politieke voorkeur ten opzichte van de situatie bij het begin van het debat. Wat wel opviel, was dat de kleine groep van boeren zonder politieke voorkeur na het debat nog een flink stuk kleiner was geworden.

Filip Van der Linden