Volgens de milieu-organisaties Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt en de West-Vlaamse Milieufederatie strookt de aanpak van minister Brouns niet met het principeakkoord dat op 7 maart 2023 door de milieubeweging en de landbouworganisaties werd afgesloten. Ze stellen dat het plan niet onderbouwd is door een milieu-effectenrapport (MER) en dat een eerste doorrekening door de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) nu al uitwijst dat de maatregelen niet volstaan om de Europese Commissie en het Europese Hof van Justitie ervan te overtuigen dat de waterkwaliteit voldoende beschermd wordt. Intussen tikken ook de dwangsommen van de veroordeling in de Nitraatzaak elke dag verder aan. De milieu-organisaties noemen “verder pappen en nathouden na meer dan 30 jaar falend mestbeleid onverantwoord bestuur”.
Integrale visie
Het principeakkoord van 2023 tussen de milieubeweging en de landbouworganisaties omhelsde een pakket maatregelen waarmee Vlaanderen de doelen van de Nitraatrichtlijn zou behalen. De ondertekenaars onderstreepten toen dat dit akkoord niet louter een oplijsting van voorstellen betrof, maar een integrale visie. Bovendien werd er overeengekomen om het plan verder aan te passen, mocht het MER aantonen dat de doelen van de Kaderrichtlijn Water niet bereikt zouden worden. Alle organisaties benadrukten tot slot dat dit principeakkoord het fiat van de Europese Commissie nodig had, alvorens finaal te kunnen worden bekrachtigd. Pas dan kon het worden omgezet naar een Mestdecreet met een verdere uitwerking van de maatregelen.
Uitgehold principeakkoord
De milieu-organisaties vinden dat het inmiddels 1,5 jaar oude principeakkoord intussen op diverse manieren werd uitgehold. Zo stapten de landbouworganisaties volgens hen in het najaar van 2023 af van het onderschreven uitgangsgegeven om niet meer te bemesten in gebieden van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). Daarmee bliezen ze in de feiten het moeizaam onderhandelde MAP eenzijdig op.
Daarnaast stelt de milieubeweging dat de Vlaamse regering in de nasleep van de landbouwprotesten van het voorjaar 2024 diverse aspecten van het akkoord verder afzwakte. Zo beloofde de Vlaamse regering een gegarandeerde afname van water voor intensieve teelten, met veel te lage waterdebieten als gevolg. Daardoor wordt de nitraatvervuiling geconcentreerder en wordt de impact verder vergroot. Ook de teeltdruk verzwaart, net daar waar die nu al te hoog is om de waterkwaliteitsdoelen te halen. Ook liet de Vlaamse regering een volgens de milieubeweging laksere registratie van het kunstmestgebruik toe. Ze beloofde daarnaast bij de Europese Commissie een versoepeling (derogatie) aan te vragen voor het uitrijden van meer dierlijke mest op grasland.
Tot slot stellen de milieu-organisaties dat het nieuwe regeerakkoord het erosiebeleid op de lange baan schuift, wat aangeeft dat het geen rol zal spelen in het Mestactieplan.
Doelbewust onder de lat gaan
“De minister neemt een loopje met de waarheid door de voorgestelde aanpak als letterlijke uitvoering van het principeakkoord te verkopen”, zegt Ineke Maes, beleidsexperte bij Bond Beter Leefmilieu. “Onder de scherpe blik van de Belgische en de Europese justitie doelbewust onder de lat gaan, is gewoon onverantwoord bestuur.” Bart Vanwildemeersch van de West-Vlaamse Milieufederatie sluit hierbij aan: “Op verschillende essentiële punten werd het akkoord niet gerespecteerd. Maatregelen die erg belangrijk zijn voor de West-Vlaamse waterlopen werden uitgehold of zelfs weggelaten, mede door parallelle initiatieven.”
Geen gedragen Mestactieplan
Volgens de milieu-organisaties is het Vlaamse wanbeleid ook aan de Europese Commissie niet ontgaan, vermits die de Vlaamse regering voor het Europese Hof van Justitie daagde omwille van het niet naleven van de Nitraatrichtlijn. Geen rekening houden met een milieu-effectenrapport of een passende beoordeling zou de Vlaamse regering een bijkomende inbreuk opleveren. “Dit als een gedragen Mestactieplan voorstellen is de waarheid geweld aandoen. Dit is niet in onze naam en strookt zeker niet met de geest van het principeakkoord van 2023”, aldus Stijn Leestmans, beleidsmedewerker landbouw voor Natuurpunt.
Rechtsonzekerheid
De milieu-organisaties stellen dat de minister op een drafje een reeks maatregelen wil invoeren waarmee we gegarandeerd onderuitgaan op de doelstellingen van de Nitraatrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water. “Onder het mom van daadkracht gaat een beleid schuil dat de landbouwer opzadelt met een schrijnende rechtsonzekerheid, om nog niet te spreken over de nieuwe juridische veroordelingen die nu al in de sterren geschreven staan”, besluiten ze.
Landbouworganisaties counteren
Boerenbond countert de kritiek van de milieu-organisaties. “Het compromis tussen landbouw- en natuur- en milieu-organisaties vraagt grote inspanningen van onze landbouwers. We hopen dat het ontwerp van mestdecreet voortbouwt op de principes van dat akkoord”, aldus Tessa De Prins, Externe communicatiemanager bij Boerenbond. Groene Kring reageerde op X dat MAP 7 garant staat voor werkbare maatregelen op het terrein, meer draagvlak bij boeren en een verbetering van de waterkwaliteit. “De integrale invoering ervan is de enige weg vooruit”, aldus de jongeren organisatie van Boerenbond.
Jong ABS vindt de reactie van de milieubeweging “te gek voor woorden”. Ook Mark Wulfrancke, perscontact bij ABS, reageert vrij scherp. “Zeggen dat MAP 7 niet streng genoeg is, klopt gewoon niet. Het lijkt alsof de milieubeweging koudwatervrees heeft. Net zoals wij het akkoord bij onze leden moeten verdedigen, zouden de milieu-organisaties dat bij hun leden ook moeten doen. Het is een streng akkoord voor de landbouwers, maar we gaan ervoor en geloven erin.”
BBL, Natuurpunt en West-Vlaamse Milieufederatie/JVB
