vervuiling in rivieren van wasmiddelen?
Algemeen wordt gewezen naar de landbouwsector als hoofdbron van glyfosaatvervuiling in rivieren. Een recente studie van de universiteit van Tübbingen, een meta-analyse van metingen op ongeveer 100 locaties in de Verenigde Staten (VS) en Europa, concludeert echter dat de grootste bron van glyfosaatvervuiling in Europese rivieren niet de landbouwsector, maar afvalwater is.
Pesticiden
De onderzoekers keken naar patronen van glyfosaatvervuiling in rivieren in de VS en Europa. In tegenstelling tot de VS komen die in Europese rivieren niet overeen met een patroon typisch voor agrarisch of stedelijk herbicidegebruik. Ondanks Europese en nationale wetgeving, en ondanks technische inspanningen van landbouwers om gebruik van glyfosaat in de landbouw te verminderen, is de hoeveelheid glyfosaatvervuiling in Europese rivieren ook niet wezenlijk gedaald
Verder merkt de Duitse analyse op dat glyfosaatmetingen in Europa het hele jaar door hoog blijven. Zo ook tijdens de drogere maanden, wanneer afvloeiing door regenval onwaarschijnlijk is en wanneer glyfosaatpesticiden niet toegepast mogen worden. “Zo mogen landbouwers in Vlaanderen enkel in het voorjaar tweemaal glyfosaat spuiten”, zegt landbouwwetenschapper Pieter Spanoghe (UGent). “Als je in de zomer nog steeds glyfosaat ziet in metingen, moet die van andere toepassingen komen.”
“Uiteindelijk begrijp ik niet zo goed waarom er zoveel glyfosaat in het water zit. Wanneer landbouwers pesticiden met glyfosaat spuiten, bindt een groot deel van de stof zich aan gronddeeltjes. Hoe kan er dan zoveel in rivieren terechtkomen?” vraagt Spanoghe zich af.
Afvalwater
De onderzoekers van de universiteit van Tübbingen wijzen met de vinger naar gemeentelijk en huishoudelijk afvalwater. Zo verwijzen ze naar eerdere studies die glyfosaat en aminomethylfosfonzuur (AMPA), een afbraakproduct van onder andere glyfosaat, aantreffen in rioolwaterzuiveringsinstallaties die voornamelijk huishoudelijk afvalwater ontvangen van gescheiden rioolstelsels.
Deze glyfosaat kan volgens de onderzoekers zelfs niet afkomstig zijn van herbicidegebruik door overheden en particulieren. In Duitsland bijvoorbeeld is het aantal vergunningen voor gemeentelijke glyfosaattoepassingen zeer laag, met maar maximaal 2 toepassingen tijdens het groeiseizoen. In België mag je als particulier sinds 2018 geen glyfosaat meer spuiten, en in de meeste gevallen is het ook verboden voor de overheid. Verder zouden modelberekeningen volgens de onderzoekers suggereren dat de hoeveelheden glyfosaat verkocht voor niet-beroepsmatig herbicidegebruik niet genoeg zijn om de hoge concentraties glyfosaat te verklaren.
“Maar de studie neemt ook metingen van voor 2018 op in haar analyse, wanneer het middel nog door iedereen massaal gebruikt werd”, merkt Spanoghe op. In die zin zit je ook nog met een hoog niet-landbouwkundig gebruik van herbiciden die de resultaten kunnen beïnvloeden.
Wasmiddel
Als de glyfosaat in afvalwater niet van herbiciden kan komen, van waar komt het dan wel? Een tot nu toe onbekende bron van glyfosaatvervuiling moet volgens de Duitse wetenschappers verantwoordelijk zijn voor de vervuiling.
Hoeveelheden AMPA en glyfosaat in Europese rivieren vertonen zeer vergelijkbare patronen. Dat is onverwacht volgens de auteurs van de studie: AMPA kan immers van zowel glyfosaat komen, als van aminopolyfosfonaten, een bestanddeel van wasmiddelen.
De onderzoekers suggereren dan ook dat die AMPA en glyfosaat een gemeenschappelijke bron hebben: aminopolyfosfonaten. “Deze hypothese wordt verder gestaafd door het ontbreken van aminopolyfosfonaten in Amerikaanse wasmiddelen”, aldus de onderzoekers. Een oudere studie uit 1998 zou al aangetoond hebben dat glyfosaat in bepaalde omstandigheden van een aminopolyfosfonaat gevormd kan worden.
Verder onderzoek is echter nog nodig, waarschuwt Spanoghe. “Wasmiddelen zouden een antwoord kunnen bieden op de vraag waar glyfosaatvervuiling in oppervlaktewater vandaan komt. Het is echter nog vaag hoe een chemische reactie in de natuur ervoor kan zorgen dat glyfosaat ontstaat uit wasmiddelen. De onderzoekers zouden beter hun huiswerk hierover gemaakt kunnen hebben.”
Dat er nog werk aan de winkel is, geven de Duitse onderzoekers zelf ook aan. “Ons lopend experimenteel werk richt zich op de vorming van glyfosaat onder milieurelevante omstandigheden”, besluiten ze.
Voorzichtigheid geboden
Of de verantwoordelijke nu wasmiddelen zijn of nog een andere bron, deze studie toont in ieder geval aan dat de landbouwsector in Europa niet de enige bron is van de vervuiling met glyfosaat van onze rivieren en stromen. Dit betekent volgens professor Spanoghe echter niet dat we zomaar de teugels van ons pesticidebeleid terug kunnen laten varen.
“Geïntegreerde gewasbescherming (IPM) is een verhaal van duurzaam omspringen met alle pesticiden, niet alleen glyfosaat, zodat deze zo min mogelijk in de omgeving terechtkomen. Dat is een vraag van de maatschappij”, zegt Spanoghe. “Landbouwers moeten voortdurend zoeken naar manieren om zo min en efficiënt mogelijk gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken, zodat deze binnen 10 jaar nog steeds maatschappelijk geaccepteerd worden.”
Glyfosaatvervuiling voorkomen is een gezamenlijke verantwoordelijkheid, en het zou volgens de Gentse professor te gemakkelijk zijn om nu op basis van deze ene studie de handen boven het hoofd van de landbouwsector te houden. “Er gebeuren nog altijd zaken die niet zouden mogen gebeuren. Al 2 jaar is het bijvoorbeeld verboden om door middel van volleveldbespuitingen met glyfosaat van graslanden akkerlanden te maken. Toch zie je het soms nog plaatsvinden, maar we gaan de goede kant uit”, besluit Spanoghe. “
