Milieu-ngo’s beschuldigd van Europees lobbyschandaal
Milieuorganisaties komen in politiek woelig water terecht. Deze ngo’s zouden subsidies van de Europese Commissie gebruikt hebben om in het Europees Parlement voor groene plannen van de Commissie te lobbyen.
De Europese Commissie zou 185 milieuorganisaties via het LIFE-programma gesubsidieerd hebben om te lobbyen in het voordeel van haar eigen milieuplannen, schrijft de Nederlandse krant De Telegraaf op 22 januari. Zo zou er in samenwerkingscontracten staan dat zij moesten lobbyen in het Europees Parlement voor onder andere de controversiële Natuurherstelwet. Volgens een contract dat De Telegraaf kon inzien zou 700.000 euro subsidie gebruikt zijn om “het boerendebat de groene kant op te sturen “ , aldus De Telegraaf.
In november 2024 keerde de Commissie al op haar schreden terug. Toen vaardigde ze een nieuwe richtlijn uit waardoor subsidies van financieringsprogramma’s zoals het LIFE-programma niet meer gebruikt mogen worden voor activisme aan EU-instellingen. Deze activiteiten – denk aan brieven sturen, bijeenkomsten organiseren, informatie beschikbaar stellen, maar ook leden van een Europese instelling of ambtenaren benaderen over een bepaald dossier. Met andere woorden, lobbywerk - zouden een “reputatierisico voor de Unie inhouden”, staat er in deze brief verzonden naar milieuorganisaties.
Gelijk speelveld
Milieuorganisaties verdedigden toen en nu hun recht om met deze middelen te wegen op het publiek debat en wetgevingsproces. “Een bloeiende democratie vereist middelen die het mogelijk maken dat de stem van burgers besluitvormers bereikt”, schrijft secretaris-generaal Patrick ten Brink van de European Environmental Bureau in een open brief die De Telegraaf ook quootte. “In tegenstelling tot actoren met veel middelen, zoals buitenlandse overheden en multinationals, beschikken Europese burgers en hun maatschappelijke organisaties vaak niet over voldoende middelen. EU-steun is nodig om een gelijker speelveld te garanderen.”
Deze subsidies bestaan uit 15,5 miljoen euro per jaar, of 0,006% van het EU-budget, een peulenschil in vergelijking met de miljarden waar de bedrijfswereld over beschikt , argumenteren de milieu-ngo’s. “Dit kleine deel van de EU-uitgaven helpt ervoor te zorgen dat de stem van maatschappelijke organisaties en NGO's die oproepen tot een leven binnen de grenzen van de planeet worden gehoord en andere stemmen in evenwicht gebracht worden. We zij van mening dat dankzij het LIFE-programma onze betrokkenheid heeft bijgedragen aan het versterken van de reputatie van de EU als wereldleider in de noodzakelijke wereldwijde transitie naar een koolstofarme toekomst zonder vervuiling.”
Vurig debat
Vorige maand werd de kwestie al eens besproken in de begrotingscommissie van het Europees Parlement. Eurocommissaris voor de Begroting Piotr Serafin lijkt de aantijgingen van De Telegraaf tijdens de plenaire zitting op 22 januari grotendeels te bevestigen.
“De Commissie wil organisaties die een bijdrage leveren aan een pluriforme maatschappij blijven steunen, maar het is niet gepast dat sommige diensten van de Commissie afspraken met deze NGO’s maakten dat zij moesten lobbyen bij leden van het EU Parlement”, zei Serafin bij de opening van het debat. “In akkoorden met NGO’s stonden clausules die hen ertoe verplichten om gedetailleerde activiteiten bij specifieke parlementsleden en delen van de Commissie uit te voeren.” Dat is niet illegaal, maar wel ongepast, vindt de Poolse Eurocommissaris.
Hij benoemde de richtlijnen die een einde maken aan het gebruik van Europees geld voor lobbyactiviteiten van milieu-ngo’s aan de EU. Vergelijkbare instructies voor andere Europese subsidieprogramma’s zullen volgen, beloofde Serafin.
Tijdens het daaropvolgende debat pleitte de Europese Volkspartij (EVP) voor meer transparantie. “Het kan niet dat delen van de Commissie andere delen van de Commissie of parlementsleden onder druk zet”, wierp Monika Hohlmeier (EVP) op. “EU middelen moeten voor duidelijk afgelijnde doelstellingen gebruikt worden, en enkel door organisaties die zich in het transparantieregister registreren.”
De linkse kant van het Europees halfrond kaatste de bal direct terug. “Natuurlijk moeten we deze zaak tot de bodem uitzoeken”, aldus Mohammed Chahim (S&D). “Maar in een pluriforme samenleving horen verschillende meningen hoorbaar te zijn.” Meerdere parlementsleden vonden het ook hypocriet om enkel milieuorganisaties te viseren. De transportsector, de industrie en ook boerenorganisaties zoals Copa-Cogeca krijgen ook subsidies van de Commissie om te lobbyen. “Het zou schandalig zijn als enkel rijke multinationals hier de deur kunnen platlopen.”
Martin Hojsik (Renew) vraagt zich af waarom milieu-ngo’s dan nu in een verdomhoekje gezet worden. “Dankzij deze subsidies worden alle stakeholders bij het debat betrokken. Het maatschappelijk middenveld is de ruggengraat van de maatschappij. Het kan niet dat je geen lobby-activiteiten meer mag doen als je geld van de Commissie krijgt.”
Zonder deze subsidies bestaat er het risico dat het debat stilvalt, argumenteren de Europese Groenen. “Deze ngo’s leveren een belangrijke bijdrage. Zonder hen zou het debat gedomineerd worden door de industrie”, aldus Rasmus Nordqvist (Groenen/ALE). Hij geeft PFAS als voorbeeld van een debat waarin milieorganisaties tegenwicht en expertise boden. “We zien hoe kritische stemmen het zwijgen opgelegd worden. Dit is een belediging voor de democratie en participatie. Een gelijk speelveld is nodig voor een gezond debat.” Ook Jonas Sjöstedt (The Left) wees op het onevenwicht in het publiek debat. “Duizenden lobbyisten van het bedrijfsleven en de handel beïnvloeden de EU. Ngo’s krijgen maar een fractie van het geld waarover zij beschikken. Toch wil rechts hen het zwijgen opleggen.”
De Christendemocraten wierpen op dat ze het debat niet willen verbieden of middelen willen wegnemen. “Het gaat ons juist om integriteit. Er bestaat een financieringsstelsel dat een schaduwlobby aanmoedigt en de scheiding der machten en het vertrouwen van de maatschappij in het systeem schaadt”, aldus Dirk Gotink (EVP).
Ten Brink van de European Environmental Bureau argumenteerde in zijn open brief al dat ontvangers van deze subsidies zich aan strikte standaarden voor verantwoording houden. “Inclusief monitoring, rapportage en audits om transparant gebruik van publieke middelen aan te tonen. Ontvangers houden zich aan het transparantiebeginsel en alle organisaties maken deel uit van het Transparantieregister en zorgen ervoor dat informatie over hun werk, activiteiten, financieringsbronnen en andere relevante informatie publiek beschikbaar is.”
Een parlementslid van de ECH – de fractie waar ook N-VA in zetelt – riep wel op om op zijn minst een deel van de subsidies voor het LIFE-programma te schrappen, ten voordele van grenswakers Frontex. “De bijdragen van het programma gebruiken om te lobbyen bij parlementsleden is een ernstig misbruik van geld van de belastingsbetaler”, aldus Dick Erixon (ECH).
Serafin benadrukte dat het maatschappelijk middenveld een cruciale en wenselijke rol speelt bij de totstandkoming van Europese wetgeving. “Ze vertegenwoordigen verschillende standpunten in de EU. We hoeven het niet eens te zijn met deze standpunten, maar hun perspectief helpt de Commissie en het Parlement bij het maken van weloverwogen besluiten.” Als het van de Pool afhangt, hoeven de organisaties niet bang te zijn om hun financiering kwijt te raken.
De Europese Rekenkamer voert volgens Serafin momenteel een audit uit op de subsidies van milieu NGO’s. Resultaten worden in de eerste helft van dit jaar nog verwacht. Vermoedelijk vat de discussie over Europese subsidies voor het middenveld daarna terug aan.
