Een zwart jaar voor de schapenhouderij: “Tot 75.000 euro verlies!”

Antoine Mabille en zijn vrouw Élise Tonglet startten in Gesves de Bergerie des Arches. Sinds februari 2019 heeft het koppel ongeveer 1.600 ooien. Daardoor kunnen ze onder andere elke week vlees leveren aan 47 slagerijen in heel Wallonië, wat goed is voor tussen de 8 tot 10% van de lammeren die in het zuiden van het land worden geproduceerd.

Preventie tegen blauwtong

Wanneer we de eigenaar van het bedrijf ontmoeten, lijkt er rust te heersen op de boerderij. Terwijl we een lammetje bekijken dat aan het begin van de week is geboren, legt hij uit: “Deze ooi had 3 lammeren moeten krijgen, maar uiteindelijk overleefde er maar één.” Bij andere ooien kwam dit ook voor, want na positieve drachtscans waren er toch veel abortussen te betreuren. Blauwtong heeft hier, zoals op de meeste schapenboerderijen, ook veel slachtoffers gemaakt.

Nochtans had de schapenhouder zich grondig voorbereid op blauwtong. Hij was gewaarschuwd voor de gevaren ervan, en dus werden alle dieren begin juni gevaccineerd. “Ik heb echter gemerkt dat niet alleen vaccinatie telt in de strijd tegen dit virus. De gezondheidsstatus van de kudde en het beheer ervan zijn ook cruciale factoren.”

Hij spaarde dus geen kosten om zijn dieren te beschermen. In februari werden kommen met mineralen verrijkt met knoflook beschikbaar gesteld aan de schapen. Iets later, eind mei, werd de eerste insecticidebehandeling uitgevoerd. De ooien kregen ook ontsmettingsbaden. Kortom, alle preventieve maatregelen werden genomen om de gevreesde insecten die het virus dragen, te weren.

Niet-drachtige ooien en daling van het aantal geboortes

Veel hard werk en urenlange behandelingen konden helaas niet voorkomen dat de ziekte uitbrak in de schapenstal... In totaal zijn 38 dieren bezweken aan blauwtong. “Andere schapenhouders verloren tot de helft van hun kudde…”

Het moeilijkste moment voor Antoine was 12 augustus, toen 131 ooien getroffen werden. Kreupelheid, overmatig kwijlen, verhoogde lichaamstemperatuur… de schapenhouder kent alle symptomen die al maanden beschreven werden maar al te goed. “We zaten in de periode waarin de ooien gedekt werden om paaslammeren te hebben en om het volgende jaar te kunnen leveren aan de slagerijen. We hadden 43% ooien die niet drachtig bleken, terwijl dat normaal gezien ligt rond de 10 tot 13%. Uiteindelijk werden er 225 lammeren minder geboren, wat een verlies betekent van 50.000 euro…”

Daarnaast verloor hij een aantal waardevolle rammen. De overige dieren hadden vruchtbaarheidsproblemen. Op 24 augustus waren 28 van de 55 rammen minder vruchtbaar, op 18 september waren er dat al 37. Begin november was dit aantal gedaald naar 5. “We kunnen echt zien dat binnen 6 tot 7 weken na het begin van de symptomen, we grote problemen hebben met de rammen. Je moet maanden wachten tot alles weer normaal is.”

Fondsen inzetten om de sector te helpen

Hoewel Antoine ervan overtuigd is dat vaccinatie niet de enige oplossing is en dat andere preventieve maatregelen net zo essentieel zijn, zal hij toch deze cyclus in 2025 opnieuw doorlopen. Dat komt omdat rundvee- en schapenhouders volgend jaar verplicht zijn om hun dieren te vaccineren tegen blauwtong serotypes 3 en 8. “We moeten behandelen voor de verschillende stammen, wat betekent dat we meerdere vaccins moeten kopen. En dan hebben we het nog niet eens over de boosters... Afgezien van het budget houden deze vaccinaties veel werk in en veel behandelingen“, vertelt hij.

In België worden deze kosten volledig gedragen door de veehouders. Dus pakte Antoine Mabille zijn rekenmachine... en kwam met een fikse rekening: deze 2 vaccins kosten in totaal 12.800 euro!

Bovendien is er in Wallonië een procedure opgezet om deze boeren te ondersteunen om de toekomst van hun boerderijen veilig te stellen. Een forfaitair bedrag van 60 euro per schaap ouder dan 6 maanden wordt toegekend voor ziekte bij 40% van de kudde. Dit bedrag stijgt tot 140 euro in geval van sterfte. De steun is echter beperkt tot 15.000 euro, wat Antoine Mabille spijtig vindt. “De dag van vandaag staan de vergoedingen niet in verhouding tot de verliezen. Dit maximale bedrag houdt geen rekening met alle landbouwbedrijven in Wallonië. Het is niet correct, want bij deze verliezen komen ook nog de vaccinatiekosten.”

Ondersteund door cijfers van het Collège des producteurs, gaat hij verder: “Op dit moment is er 1.800.000 euro aan reserves in het sanitair fonds beschikbaar voor onze sector. Ik vraag me af waarom we dat niet zouden gebruiken om deze vaccins te financieren?”

Verplicht om de prijzen te verhogen en om zich opnieuw te organiseren

Nog steeds volgens deze cijfers zijn er in Wallonië 35.000 schapen gestorven tussen juli en september, dat wil zeggen 1 op 5 in elke kudde. Dat verlies is 3 keer groter dan normaal. Dit uitzonderlijke sterftecijfer, gecombineerd met een groot aantal zieke dieren, leidt onvermijdelijk tot een vermindering van het aantal beschikbare lammeren. “Bij ons kregen 30 ooien lammeren, met een gemiddelde van 1,2 levende lammeren per ooi, terwijl dit normaal gezien 1,8 bedraagt”, zegt Antoine. En op heel wat boerderijen zullen jonge dieren die het overleefd hebben, dienen om de ooien te vervangen die stierven door blauwtong.

Dit gebrek aan dieren, in combinatie met de extra kosten, zal – en dat is geen verrassing – een directe invloed hebben op de prijs die liefhebbers van lamsvlees betalen. “Dit betekent extra kosten voor de producent tussen 1,60 en 1,80 euro/kg”, legt de specialist uit. Zijn productie is bestemd voor slagers (70%) en voor restaurants en particulieren (30%). Als sommige consumenten dit kwaliteitsvlees links laten liggen door deze prijsstijging, laten we dan hopen dat anderen begrip zullen hebben voor de moeilijkheden van de sector.

Op de vraag of hij al een schatting had gemaakt van de totale verliezen voor 2024, is zijn definitieve antwoord: “Ik heb wel 75.000 euro verloren door blauwtong. Dit bedrag omvat vaccins, de behandelingen, tijd, het aantal zieke dieren en het sterftecijfer.” Als gevolg van deze situatie besloot hij om zijn boerderij te reorganiseren door zijn activiteiten te diversifiëren. Hij is van plan om met andere diersoorten te gaan werken en om de verwerking op de boerderij voort te zetten dankzij de uitsnijderij. Het ziet ernaar uit dat er in 2025 nog heel veel onzekerheid zal zijn. “Ik denk dat vandaag de dag veel dieren ziek zijn geweest en antilichamen hebben aangemaakt. Toch hebben we niet genoeg tijd om te weten hoelang deze antilichamen, samen met de vaccins, effectieve bescherming zullen bieden.”

Déborah Toussaint