Diverse groep experten vraagt herziening landbouwsubsidies
Woensdag 4 september werd het langverwachte eindrapport van de Strategische Dialoog over de toekomst van de Europese Landbouw gepresenteerd. Een brede groep experten stelt daarin onder andere dat de Europese landbouwsubsidies ‘veel doelgerichter’ moeten ingezet worden, met inkomenssteun gericht op ‘de landbouwers die dit het meest nodig hebben’.
Tegen de achtergrond van de landbouwprotesten trok Commissievoorzitter Ursula von der Leyen in januari een Strategische Dialoog over de toekomst van de Europese landbouw op gang. Onder leiding van de Duitse professor Peter Strohschneider, die eerder een vergelijkbaar initiatief in Duitsland voorzat, gingen 29 experts uit de agrovoedingssector, milieuorganisaties, consumentenverenigingen en andere stakeholders op zoek naar een consensus.
Na 7 maanden konden von der Leyen en Strohschneider op 4 september het resultaat van deze toenaderingsoefening voorstellen: een lijvig eindrapport gevuld met een gedeelde visie over de toekomst van de agrovoedingssector en een reeks beleidsvoorstellen.
Die voorstellen zijn in principe enkel advies, maar von der Leyen gaf in juli in haar speech voor het Europees parlement aan dat de Strategische Dialoog de basis zal vormen van haar nieuwe Visie voor Landbouw en Voeding, ‘waarin gekeken wordt hoe we het concurrentievermogen en de duurzaamheid van onze landbouwsector op lange termijn kunnen garanderen binnen de grenzen van onze planeet’.
Die beleidsvisie belooft von der Leyen in de eerste 100 dagen van haar tweede termijn als commissievoorzitter te presenteren. Deze deadline start wel pas vanaf dat haar nieuw team commissarissen door het Europees parlement goedgekeurd wordt, wat ten vroegste in november verwacht wordt.
Consensus en dialoog
Er klonk tijdens de voorstelling van het eindrapport veel enthousiasme voor de manier waarop organisaties met vaak tegengestelde visies op de manier waarop de agrovoedingssector georganiseerd moet worden, toch toenadering vonden door dialoog. “Het resultaat van deze Strategische Dialoog laat zien dat het mogelijk is om een gepolariseerd debat te overstijgen en vertrouwen te creëren tussen zeer uiteenlopende belanghebbenden”, aldus von der Leyen.
Strohschneider noemde de Dialoog zelfs ‘een nieuwe manier van politieke discours’. “Stakeholders met verschillende economische en sociale belangen zijn het eens geworden over een consensus, door een dialoog in plaats van de gebruikelijke procedure.” De titel van het rapport is niet toevallig ‘Een gedeeld perspectief voor landbouw en voedsel in Europa’.
Landbouworganisaties waren ook tevreden dat ze gehoord werden. “Boerenbond vindt het goed dat er openheid getoond is voor dialoog met de landbouwsector. Dat was in de afgelopen jaren vaak ondenkbaar, denk maar aan de manier waarop de Green Deal tot stand gekomen is”, vindt Boerenbond-woordvoerder Elisabeth Mertens.
De voorzitters van Europese landbouworganisatie Copa-Cogeca, die een actieve rol in de Dialoog speelden, prijzen de verandering in methode. In tegenstelling tot de ‘top-down benadering van de Boer tot Bord-strategie’, bracht dit initiatief volgens hen ‘weer een echte dialoog in het besluitvormingsproces’. “Onder leiding van professor Strohschneider waren de discussies gericht op inhoudelijke kwesties, waarbij de valkuilen van politieke aanmatiging en polarisatie werden vermeden”, aldus het persbericht van de organisatie.
Ook CEJA, de Europese vereniging voor jonge landbouwers, verwelkomt ‘de opkomst van een nieuw bestuursmodel’. “We stappen af van een methodologie waarbij we zo hoog mogelijke doelstellingen definiëren waar boeren zich bij aan moeten sluiten, en bewegen naar het daadwerkelijk zetten van stappen in de overgang op een collectieve en strategische manier”, aldus voorzitter Peter Meedendorp, die in naam van CEJA deelnam aan de Dialoog.
Volgens Copa-voorzitter Christiane Lambert moet ‘dit rapport als het begin van een constructief proces gezien worden, dat zal leiden tot een meer evenwichtige en strategische visie op landbouw onder Ursula von der Leyen’. “We moeten de dialoog voortzetten en het Europees Parlement en de Raad erbij betrekken.”
Een van de voorstellen van het rapport is de oprichting van een Europese Agrovoedingsraad (EBAF), dat het werk van de Dialoog verder moet zetten. “Ik vindt dit een heel goed idee, om een soort bestuur te hebben dat de overgang begeleidt en er bij elke stap voor zorgt dat de consensuele geest levend blijft”, besluit von der Leyen.
Gemeenschappelijk Landbouwbeleid
In hun eindrapport bepleit de groep experten een grondige herziening van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Met een totaal budget van 387 miljard euro over een periode van 7 jaar, waarvan 270 miljard euro voor rechtstreekse inkomenssteun, blijft het GLB nog steeds één van de grootste uitgaveposten in de Europese begroting.
De groep spreekt zich niet uit over uitgaveplafonds of specifieke bedragen, maar ijvert wel voor een herstructurering van de budgetten. Eerder dan betalingen op basis van de omvang van de boerderijen ijvert het rapport voor ‘inkomenssteun voor bepaalde actieve landbouwers op een veel doelgerichtere manier’.
“Deze specifieke steun zou de stopzetting van boerderijen moeten vermijden en helpen te garanderen dat boeren een fatsoenlijk inkomen hebben, gericht op zij die het meest in nood zitten, in het bijzonder kleine en gemengde bedrijven, jonge boeren, nieuwkomers en gebieden met natuurlijke beperkingen”, luidt de aanbeveling. Sowieso moet volgens het rapport de landbouwsector aantrekkelijker en meer divers worden, en wijst het op het belang van generatievernieuwing en gendergelijkheid in de sector.
Klimaatadaptatie
Om in tijden van klimaatverandering de transitie naar een duurzame landbouw te financieren, breekt het rapport een lans voor de oprichting van een tijdelijk Rechtvaardige Transitie-fonds en een natuurherstelfonds, beiden buiten de GLB-begroting, dat landbouwers moet helpen. Klimaatadaptatie krijgt in het rapport ook veel aandacht, met onder andere een pleidooi voor beter beheer van landbouwgronden, waterbestendige landbouw en innovatieve benaderingen voor plantenveredeling.
Daarnaast vraagt de groep dat de Commissie bij het voeren van handelsonderhandelingen meer aandacht heeft voor de ‘strategische relevantie’ van de sector. Copa-Cogeca noemde dit punt ‘met name relevant in het licht van de lopende discussies over de overeenkomst tussen de EU en Mercosur’.
Verder staan er aanbevelingen in die duurzame landbouwpraktijken moeten ondersteunen en promoten, ‘ook voor de veeteelt, en die pleiten voor een grote bewustzijn over dierenwelzijn en de empowerement van consumenten om te kiezen voor duurzame en evenwichtige voeding’.
Tot slot ‘moet de toegang tot kennis en vaardigheden vergemakkelijkt worden’. De digitalisering van de landbouw moet gezien worden als een kans, volgens de verzamelde experten.
