Europees Parlement keurt natuurherstelwet goed

Het akkoord tussen de onderhandelaars van het Parlement en de lidstaten werd in november 2023 bereikt, nadat de ontwerp-wet in de maanden voordien voor heel wat controverse had gezorgd. Europa-watchers herinneren zich de verdeeldheid in de bevoegde parlementscommissie, waar naar het procedurehandboek moest worden gegrepen om te zien hoe het dossier gedeblokkeerd kon worden.

EVP tegen gekant

De deal die uiteindelijk gesloten werd, werd verrassend vlot goedgekeurd door de Europese lidstaten én in de parlementaire commissie. Tegen de achtergrond van de boerenprotesten groef de Europese Volkspartij (EVP) echter de strijdbijl recent weer op.

Op maandagavond 26 februari kondigde de grootste fractie in het Europees Parlement, de Europese Volkspartij (EVP), plots aan dat ze hun parlementsleden oproepen om tegen het akkoord te stemmen. “De EVP-fractie zet zich volledig in voor de strijd tegen de klimaatverandering en voor de doelen op het vlak van biodiversiteit, maar deze wet bezorgt onze landbouwers extra bureaucratische regels”, zei Manfred Weber, de voorzitter van de EVP.

“We willen geen nieuwe en meer vormen van bureaucratie en rapportageverplichtingen voor boeren. Laat boeren boeren”, zei Siegfried Muresan, vicevoorzitter van de EVP-fractie. “We zijn tevreden over het feit dat de herziene wettekst weinig gelijkenis vertoont met het oorspronkelijke voorstel van de Commissie, maar het is nog steeds beter om vanaf nul te beginnen en om de belangen van boeren voorop te stellen.”

Het verzet van de EVP en de (uiterst) rechtse fracties ECR (waar de N-VA deel van uitmaakt) en ID (met Vlaams Belang) mocht niet baten. De natuurherstelwet werd op 27 februari goedgekeurd met 329 stemmen voor en 275 tegen, bij 24 onthoudingen.

"Wat een opluchting"

“Wat een opluchting! Ondanks alle politieke spelletjes werd de natuurherstelwet net goedgekeurd”, reageerde Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit) prompt op X. Ze spreekt over een belangrijk signaal. “Het gaat niet goed met de natuur in Europa en we moeten die neergang stoppen, in het belang van onze landbouw, onze economie en ons allemaal.”

Ook Sara Matthieu (Groen) is tevreden. “De Europese natuur verdwijnt zienderogen en verdraagt geen pauzeknop, zoals conservatieven en de agrolobby beweren. Het gezond verstand heeft gewonnen. Zeker in een volgebouwd gebied als Vlaanderen moeten we extra waakzaam zijn over de weinige natuur die ons nog rest. Boeren hebben alle belang bij een gezonde grond en bij meer bestuivers die voor onze voedselvoorziening zorgen.”

Stikstofcrisis XXL

Tom Vandenkendelaere (cd&v) had op voorhand aangekondigd de EVP-lijn te volgen en heeft dus tegen de natuurherstelwet gestemd. Hij waarschuwt nu voor een ‘stikstofcrisis XXL’. “Nu de wet toch groen licht kreeg, maak ik me ernstig zorgen over de verdere impact van deze wetgeving op Vlaanderen. Nog meer natuur onder de sterkst mogelijke bescherming steken, samen met een juridisch wankel verslechteringsverbod, kan onze hele economie op slot doen.” De impactstudies die op vraag van de Vlaamse regering werden besteld, tonen dit ook aan, zegt hij.

Hilde Vautmans (Open-Vld) had de natuurherstelwet eveneens liever zien sneuvelen. “Dit is dwingende Europese regelgeving waarbij we heel streng natuur gaan beschermen. Ik ben niet tegen natuurherstel, maar deze wet gaat echt zeer ver en zal voor ernstige vergunningsproblemen zorgen”, voorspelt ze. “Er is helaas nooit genoeg aandacht besteed aan de fundamentele bezwaren. We moeten durven bijsturen en luisteren naar onze economie en onze boeren. Landbouw en natuur zijn partners, we moeten ervoor zorgen dat onze boeren nog kunnen blijven boeren en hen maximaal ondersteunen met financiële en procedurele maatregelen.

Slag in het gezicht

Ook de Vlaamse landbouworganisaties reageren onthutst. “Na het parkendecreet en het stikstofdecreet krijgen we als Vlaamse landbouwers nu ook de Europese natuurherstelwet op onze kop. De Vlaamse landbouwer krijgt steeds meer rechtsonzekerheden aan zijn broek gesmeerd”, zegt Hendrik Vandamme, voorzitter van het Algemeen Boerensyndicaat op X. “Er is niets mis met natuur herstellen , maar de manier waarop zorgt voor meer onzekerheid op het vlak van grond- en vergunningengebruik, zeker in Vlaanderen”, verduidelijkte hij verder.

“De natuurherstelwet legt bijkomende doelen op ter bevordering van de biodiversiteit en de bescherming van de natuur. Indien de wet er zou komen, zal het areaal landbouwgrond, hét punt van ongerustheid bij onze boeren de voorbije weken, nog meer onder druk komen te staan. Aangezien na 2030 natuur buiten de afgebakende natuurgebieden beschermd zal moeten worden, dreigt dit onze ondernemers na 2030 in volledige onzekerheid te storten”, zegt Boerenbond in een persbericht.

“Ook het verkrijgen van vergunningen wordt nog onzekerder. De Vlaamse regering deed recent nog een socio-economische impactanalyse waaruit bleek dat de algemene doelstellingen juridisch dwingend blijven, waardoor het niet uitgesloten is dat de doelstellingen zullen doorwerken in individuele plan- en vergunningsprocedures”, zegt Boerenbond verder. “De interpretatie en implementatie van deze natuurherstelwet zal dan ook voor de rechter gebeuren.”

“Een natuurherstelwet die geen ruimte laat voor landbouw hoort hier niet thuis. Na de afgelopen weken voelt dit aan als een slag in het gezicht van jonge boeren”, besluit Maarten Moermans, interim-voorzitter van Groene Kring. “Waar in Vlaanderen zal een boer nog kunnen ondernemen?”, zegt Groene Kring op X, “als zelfs het overduidelijke signaal van de laatste jaren, maanden en vooral weken de Europese beleidsmakers niet doet inzien waar boeren op vastlopen… .”

Finale handtekening

Nu het Europees Parlement zich heeft uitgesproken, is het aan de lidstaten om voor de definitieve goedkeuring te zorgen (hun eerdere bekrachtiging was op het niveau van de ambassadeurs). Europese milieuministers moeten in maart nog een finale handtekening zetten onder het akkoord. Vautmans hoopt dat de Raad zijn gezond verstand voorop zal stellen bij de implementatie van de natuurherstelwet. In dit geval dus om tegen te stemmen, terwijl Groen bij monde van Vlaams parlementslid Mieke Schauvliege de Vlaamse regering oproept om zich vóór het akkoord uit te spreken. “Een nieuwe onthouding van België is compleet onaanvaardbaar. Ik roep Vlaanderen op om opnieuw zuurstof te bieden aan biodiversiteit, het klimaat, de bevolking, de landbouw en onze economie”, luidt het.

De Vlaamse regering bepaalde vrijdag 23 februari al dat ze de natuurherstelwet niet zal goedkeuren. “De Vlaamse regering wil zelf de autonomie en het primaat van de wetgevende en uitvoerende macht bij het bepalen van de natuurhersteldoelstellingen en instrumenten voor natuurherstel”, liet Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) vrijdag weten.

“Demir staat zogezegd aan de kant van de natuurbeschermers, maar haar partij stemt vandaag mee in lijn met de agrolobby. Klimaatsaboteur Demir spreekt zich enkel uit voor natuur als het haar politiek goed uitkomt, maar in werkelijkheid wil ze de belangrijkste natuurwetgeving in Europa, met verreweg de grootste impact, tegenhouden”, zegt Schauvliege. Bij de vorming van het huidige compromis van de natuurherstelwet in november 2023 door de ambassadeurs van de lidstaten moest België zich al onthouden, omdat Vlaanderen meer tijd vroeg voor bijkomende impactstudies.

Boerenbond roept premier Alexander De Croo (Open-Vld) nu op om onder het Belgisch voorzitterschap de wet niet ter stemming voor te leggen in de Raad. “Gezien het engagement dat premier De Croo vorige maand tijdens volle boerenprotesten nog uitsprak tegenover de landbouworganisaties, rekenen wij erop dat dit ook effectief niet zal geagendeerd en dus niet gestemd zal worden. We roepen de Vlaamse regering ook op om bij hun engagement te blijven om tegen de Natuurherstelwet te stemmen”, stelt Lode Ceyssens, voorzitter Boerenbond.

Controverse nog niet gedaan

De natuurherstelwet is dus bedoeld om de achteruitgang van de Europese natuur af te remmen en te herstellen. Tegen 2030 moeten in minstens 20% van alle land- én zeegebieden in Europa herstelmaatregelen worden ingevoerd. Tegen 2050 moet dit worden uitgebreid naar alle ecosystemen waar herstel nodig is. Er zijn in de wet tal van habitats opgelijst die in de scope van de natuurherstelwet worden getrokken. Concreet worden voor de lidstaten gedetailleerde doelstellingen gesteld voor elk van deze gebieden. Tegen 2030 moet minstens 30% van de habitattypes die onder de nieuwe wet vallen in goede staat worden hersteld, tegen 2040 is dat 60%, tegen 2050 90%.

Een van de belangrijkste discussiepunten was het toepassingsgebied van de natuurherstelwet. Er is overeengekomen dat er tot 2030 prioriteit gegeven wordt aan de al beschermde Natura 2000-gebieden. Wanneer een gebied in goede staat is, zullen de lidstaten ernaar moeten streven om een (nieuwe) verslechtering te voorkomen. Dit is een inspanningsverbintenis, en dus geen resultaatsverbintenis.

Voor de Vlaamse regering, die vreesde dat te weinig rekening werd gehouden met dichtbevolkte gebieden, was dat verslechteringsverbod een bezorgdheid. De Europese Commissie zou wel nu rekening houden met de specifieke socio-economische situatie van elke lidstaat, en dus met de mate waarin Vlaanderen dichtbevolkt is , bij het beoordelen van de natuurherstelplannen.

Dat verslechteringsverbod berust, althans volgens EVP/cd&v, dus niet op een stevige juridische basis. “De Vlaamse regering zal in de opmaak van haar herstelplannen zeer zorgvuldig te werk moeten gaan en moet leren uit de fouten die in het verleden gemaakt zijn bij de aanduiding van de Natura2000 gebieden”, meent Tom Vandenkendelaere.

Het lijkt er dus op dat de controverse over de natuurherstelwet ondanks de goedkeuring nog niet meteen zal gaan liggen.

Belga/ThD

Aanvulling: Voorlopig staat een stemming over de natuurherstelwet op de agenda voor de Ecofin-raad op 12 april.