2020 een onzeker jaar voor zuivelmarkt

D e afgelopen maanden liggen zuivelprijzen stabiel op een relatief hoog niveau. Dat geldt vooral voor kaas en melkpoeder. De vrees dat door relatief goede prijzen de melkproductie zo sterk zou groeien dat prijzen onder druk komen te staan, bleek ongegrond. Dat komt volgens de studiedienst van Rabobank vooral door de hete zomer in delen van Noord-Europa en China.

Boterprijs gezakt

Voor zover zuivelprijzen bewogen, was dat vooral de boter. Sinds juni is de boterprijs met 700 dollar (637 euro) per ton gedaald. De botermarkt daargelaten is de importvraag naar zuivelproducten goed. Tot en met juli lag de wereldwijde importvraag voor zuivel 8% hoger dan een jaar eerder.

China is de koploper. Het immense land kocht 28% meer melkpoeders. De verdenking is dat China poederstocks opbouwt om bij eventuele krapte in de toekomst niet direct op de wereldmarkt de hoofdprijs te moeten betalen. Onlangs bracht China het instrument van strategische voorraden nog in stelling om de varkensvleesprijs te dempen.

Recessie om de hoek

De Chinese motor lijkt nu af te koelen, en dat is gevolg van een algehele groeivertraging in de Chinese economie. Als China verkouden is, dan begint Zuidoost-Azie al snel te niezen. Dichter bij huis is de Duitse economie het tweede kwartaal gekrompen ten opzichte van een jaar geleden, wat de Europese Centrale Bank (ECB) ertoe heeft gebracht de beleidsrente te verlagen. Op zichzelf verlaagt dat de leenkosten in de melkveehouderij en de verwerkende industrie, maar het is wel een teken van zwakte. Ook in de VS lijkt is het groeimiddel van Trump, een mix belastingverlagingen, wel uitgewerkt.

Ondanks de economische verzwakking, is het afgelopen kwartaal de prijs van melkpoeder en kaas op hoog niveau gebleven. De toppen van 2013 zijn nog ver weg maar voor magere melkpoeder bijvoorbeeld is op de wereldmarkt toch een behoorlijke 2.700 dollar betaald. Omdat prijzen voor zuivelproducten met uitzondering van boter de laatste tijd minder beweeglijk zijn handelsbedrijven minder geneigd grote volumes al ver vooraf te contracteren. Ironisch genoeg zorgt dit ervoor dat de handel minder dikke buffers heeft, en bij een plotselinge grote toename of afname in de vraag de beweeglijkheid met ferme kracht terug ingezet zal worden.

Een escalatie van de handelsoorlog tussen de VS en China kan een 'trigger' zijn. Andere factoren die zich in het vierde kwartaal en de eerste maanden van volgend jaar kunnen doen gelden, zijn de Afrikaanse varkenspest, een mondiale economische recessie en margedruk bij melkveehouders. Als de zuivelprijs achter blijft en de prijs van rundvlees toe blijft nemen, gaan meer koeien naar de slachtbank. Op dat moment zal China meer zuivel moeten importeren.

Rabobank rekent met een basisscenario waarin de wereldeconomie in de tweede helft van volgend jaar in een recessie komt. Niemand heeft een glazen bol, maar Rabobank wijst erop dat bij andere recessies prijzen voor zuivelproducten steeds met 20% tot 40% zijn gedaald. Dat zou concreet voor veel Vlaamse landbouwers een terugkeer naar prijzen duidelijk onder kostprijs betekenen.

Wat de melkprijzen wellicht minder hard kan doen dalen, is het pijnlijke gegeven dat ondanks wat betere prijzen, melkveehouders in exportlanden na jaren van lage prijzen weinig vet op de botten hebben. Ze breiden nauwelijks meer uit, waardoor de productie dus ook niet sterk meer groeit.

Productiegroei neemt af

In de VS spelen steeds hogere arbeidskosten boeren parten, in Nieuw-Zeeland milieudruk.

In de VS is de uitval van melkveebedrijven al een tijdje bovengemiddeld. In Nieuw-Zeeland is het fenomeen van hoeves die worden omgebouwd tot melkveebedrijven volgens Rabobank zo goed als uitgestorven. De bank kan het weten, want is een grote financier van de landbouw in deze landen.

In de EU staan marges onder druk door alsmaar strengere milieuwetgeving en tekort aan veevoeder. In de EU kwam de melkproductie in het tweede kwartaal amper 0,5% (218.000 ton) boven het niveau een jaar eerder.

De belangrijkste plus, van 10%, werd genoteerd in Ierland. In het Verenigd Koninkrijk is sprake van een groei van 3%, maar in Duitsland, Frankrijk en Nederland wordt krimp genoteerd.

Jan Cees Bron