Consument centraal in keten
Veerle Rijckaert van Flanders’ Food is thuis in die nieuwe trends. Flanders Food is de speerpuntcluster voor de agrovoedingsindustrie. “Het is een industriegedreven innovatieplatform dat bedrijven informeert en inspireert. We willen de implementatie van kennis en ideeën faciliteren. We wensen daarbij te evolueren van aparte losstaande schakels naar een geïntegreerde en geconnecteerde keten. Daar willen we ook de landbouwer en de consument bij betrekken. Maar dé consument bestaat niet meer. We evolueerden naar aparte groepen consumenten zoals bijvoorbeeld senioren, mensen met aangepast dieet, diegenen die halal of koosjer eten… De consument staat ook niet meer aan het einde, maar centraal in de keten en heeft daardoor meer impact op de landbouwsector.”
Te zout, te vet, te zoet
Rijckaert is ervan overtuigd dat innovatie nodig is om de grote uitdagingen in een veranderende wereld de baas te kunnen. Wat zijn dan wel die uitdagingen? “Het is niet zo leuk om te horen maar we eten te veel (van hetzelfde), te zout, vet en zoet waardoor onze gezondheid onder druk komt te staan. Daarnaast staat onze planeet onder druk: grondstoffen raken uitgeput, het klimaat verandert… Bovendien vergroot de vraag naar voedsel door de bevolkingsgroei. We moeten dus meer uit onze grondstoffen halen.”
Steeds meer welvaartsziekten - overgewicht, te hoge cholesterol of bloeddruk, diabetici – vragen om een aangepast dieet. “Vaak krijgen we de vraag of deze worden veroorzaakt door teveel vet of suiker.
Onverzadigde vetzuren zijn gunstig voor het lichaam. Ongezonde verzadigde vetzuren worden meestal gerelateerd aan dierlijke vetten, maar kippenvet wijkt daar van af. Kokos-olie is dan weer een plantaardig vet dat heel ongezond is. Het is dus een genuanceerd verhaal. De trend naar vetreductie in de jaren 80 evolueerde naar vetverbetering, waarbij er onder meer aanrijking gebeurt met omega 3-vetzuren die ons lichaam niet zelf kan aanmaken. Men tracht ook de samenstelling van dierlijke vetten te verbeteren door de samenstelling van dierenvoeders aan te passen, bijvoorbeeld aanrijking met lijnzaad.”
Ook suikers of koolhydraten bestaan in vele vormen. “Natuurlijke suikers, bijvoorbeeld in honing, fruit of melk, zijn weliswaar ook suikers. Snelle suikers zijn noodzakelijk, maar je hoeft ze niet extra toe te voegen aan je voeding.”
Gevarieerder en anders eten
Volgens Veerle Rijckaert moeten we ook gevarieerder eten. “Het Statistisch bureau van de Wereldvoedselorganisatie FAO berekende dat onze dagelijkse voeding grotendeels uit tien ingrediënten bestaat, namelijk melk, granen, aardappelen, varkensvlees, suiker, sinaasappel, tomaten, kip, appel en rundsvlees. We eten zeer eenzijdig.” De spreker wijt dit aan de evolutie binnen de landbouw: “Men selecteerde op gewassen die goed groeien waardoor er zowat 75% van de biodiversiteit verloren ging. Bovendien had deze evolutie een negatieve impact op de planeet want we gebruikten hierdoor meer gewasbeschermingsmiddelen en de bodems werden armer. Met het project CropExplore trachten we daar aan te werken. We zoeken alternatieve grondstoffen voor toepassingen in de voedingssector.”
Een niet-onbelangrijke groep consumenten wordt vandaag geconfronteerd met voedselallergieën en/of -intoleranties. Zij vergen aangepaste voeding. Daarnaast wordt de groep vegetariërs en vooral flexitariërs stilaan groter. “Flexitariërs eten niet alle dagen meer vlees. Het is een groep om in de gaten te houden”, stelt Veerle Rijckaert. “In ons land is er een dalende trend van de vleesconsumptie. Het aandeel vleesvervangers (bonen, linzen, algen, insecten, microbieel eiwit…) zal daardoor toenemen. Aangezien 71% van het aardoppervlak uit (zout) water bestaat moeten we zeker ook de mogelijkheden nagaan van ‘zeelandbouw’, met de productie van zeewier en algen die enorm rijk zijn aan interessante nutriënten zoals omega 3-vetzuren.”
Voedselverliezen beperken
De enorme voedselverliezen zijn ook Veerle Rijckaert een doorn in het oog. “De hele keten is daarvoor verantwoordelijk. In Vlaanderen zou er 314 tot 372 kg voedsel verloren gaan per capita! Het gemiddelde voor Europa ligt op 179 kg. Naast het voorkomen ervan moeten we meer inzetten op valorisatie: inzetten als veevoeding of als grondstof voor andere sectoren, verwerking tot meststof of inzetten voor het opwekken van energie.” Flanders’ Food ziet een nieuwe business voor deze nevenstromen. “Heel wat voedselresten kunnen immers hergebruikt worden, vandaag loopt bijvoorbeeld onderzoek naar frambozenpitolie in cosmetica, preigroenpulp in kaas of pasta enzomeer.”
Industrie 4.0
Industrie 4.0 of de vierde industriële revolutie staat voor de digitalisering, het gebruik van sensoren en het optimaal inzetten van de gegenereerde data om efficiënter te produceren. “De voedingsindustrie is hier sterk mee bezig, maar ook voor de landbouwer liggen er hier kansen. Sensoren om de dieren te monitoren of veldbeelden door drones laten toe om slimmer te produceren. Je weet beter wat er gebeurt. De data kunnen vervolgens gebruikt worden in de voedingsindustrie, waardoor je als producent een andere relatie krijgt met je afnemer”, besluit Rijckaert haar verhaal.
Inzet van technologie en productie dicht bij huis
Trendwatcher/retailspecialist Jorg Snoeck nam het publiek nadien mee op een wervelende tocht doorheen de (nabije) toekomst gaande van stemgestuurde elektronica in huis tot een volledig gedigitaliseerde wereld waarbij winkels en bedrijven je aankopen op voorhand kunnen inschatten en leveren. “Consumenten kopen vandaag wat ze ‘nu’ willen eten en zetten daar ook middelen voor in die hen dat gemakkelijk maken, denken we maar aan services zoals Deliveroo. Meer en meer zal hiervoor de beschikbare technologie ingezet worden.”
Van ver van huis bracht Sjarel Buysschaert de zaal vervolgens terug rondom de kerktoren. Hij is mede-initiatiefnemer van ‘Lokaalmarkt’ waar de korte keten hoogtij viert. “Boeren verkopen intussen op vijf plaatsen in West- en Oost-Vlaanderen hun eigen producten op een overdekte markt. Naast de lokale producten vinden we ontmoeting een belangrijk thema. Op de wekelijks markt vind je dan ook steeds een gezellige bar.” In ons nummer van 18 juli besteden we meer aandacht aan dit bijzondere concept.
Landbouwbedrijven zijn voortdurend bezig met primaire productie, de basis van onze voeding. Op sommige bedrijven tracht men een meerwaarde uit hun productie te halen door thuisverkoop. Veelal is dit op initiatief van de vrouw des huizes. Tijdens het panelgesprek tijdens de ForFarmers Ladies Day hoorden we drie inspirerende voorbeelden.
Martine Kinnart maakt en verkoopt, samen met haar echtgenoot en zoon, op de Melkerhei in Linter rauwe melk, ambachtelijke boter en een variatie aan harde en zachte kazen. Martine maakt de overstap naar thuisverkoop na 30 jaar in de banksector. “Ik ging te rade bij collega’s. Ik vond dat absoluut nodig. Vandaag probeer ik nog steeds alert te zijn en open te staan voor nieuwe evoluties. Je moet immers opletten voor bedrijfsblindheid. Ik leerde ook om niet steeds zomaar in te gaan op álle vragen en wensen van de klanten, dat is een valkuil. Je blijft beter bij je product. Wij besteedden onder meer veel aandacht aan de namen en het verhaal achter onze kazen, het zijn unieke recepten met namen gelinkt aan onze familie.”
De zussen Evelyn en Celine Vanspeybrouck runnen, op het vleesveebedrijf van hun ouders, hoeveslagerij Mandeldaele in Oostrozebeke. Ze staan wekelijks op de Lokaalmarkt. Naast een ruim aanbod aan vers vlees is er ook een traiteur- en cateringdienst aan verbonden. Evelyne startte 17 jaar geleden als pas-afgestudeerde met de zaak. Celine volgde in haar voetsporen na haar opleiding aan de hotelschool. “We vinden het belangrijk dat we een eerlijke uitleg kunnen geven aan onze klanten en we kunnen een eigen prijs voor onze producten bepalen. Om te staan waar we nu staan, was het wel een lange leerschool. Daar moet je bij aanvang rekening mee houden. Consumenten naar je slagerij lokken is niet evident, zeker niet als je zaak niet langs een drukke locatie ligt. Mond-aan-mond reclame blijft belangrijk.”
De Ieperse hoevewinkel Zuid-Bellegoed is het werkdomein van Nancy Sercu. Een vleugel van de authentieke vierkantshoeve van de familie Fleurbaey werd omgebouwd tot een melkverwerkingseenheid met hoevewinkel. Naast hoeve-ijs staan verse yoghurt, platte kaas en dessertjes en ook producten van collega-boeren op het menu. Ook Nancy had een job in de banksector. “Ik houd van het contact met de consument. Onze melk krijgt voor hen een naam. Je krijgt ook een klankbord. Een hoevewinkel is echter meer dan een koeltoog. Je moet echt bezig zijn met de inrichting van de zaak, zeker als je een verbruiksruimte hebt, die moet gezellig zijn en niet steriel overkomen.”
