Mogelijkheden voor (tijdelijke) pootgoedbewaring
Het programma van de jaarlijkse aardappelstudiedag van Viaverda, die afgelopen winter doorging in Oudenaarde, stond stil bij het thema van de mogelijkheden voor (tijdelijke) pootgoedbewaring.
Het onderwerp ‘pootgoed’ is de laatste jaren meer in de aandacht komen te staan doordat het een van de grootste kostenposten van de aardappelteelt is én omwille van het tekort eraan. “Dat werd zeker vorig jaar goed ondervonden”, zo legt Arjan van Hassel, vertegenwoordiger bij de firma Tolsma Grisnich, uit tijdens de studiedag.
“Het doet soms pijn als de consumptieaardappelteler ziet welke kwaliteit pootgoed hij geleverd krijgt. Maar soms springt deze laatste net te nonchalant om met zijn uitgangsmateriaal en is hij de oorzaak van de degradatie in kwaliteit. Loopt het mis met de pootgoedkwaliteit, dan moet naar de volledige keten gekeken worden”, aldus Arjan van Hassel. Hij verwees naar de conclusie van Nederlands onderzoek, dat stelt dat de opkomst van de aardappelvelden gelijk is aan de pootgoedkwaliteit vermenigvuldigd met de keteninvloed.
Luchtcirculatie
Bij de consumptieaardappelteler wordt pootgoed vaak op kiepwagens of in bigbags opgeslagen. “Op korte termijn kan dat, op lange termijn wordt de kwaliteit negatief beïnvloed.” Als je bigbags hebt met een gaasrooster erin, kan de bewaring nog wel slagen als je ze ver genoeg uit elkaar zet, zodat er lucht tussen kan circuleren. Andere mogelijkheden zijn om het pootgoed in kisten of op een beluchte vloer (roostervloer of volle vloer met kanalen op) te bewaren. “Ideaal is om het pootgoed droog te bewaren en in een dun laagje open te spreiden. Luchttoevoer is het belangrijkste”, klonk het advies.
Pootgoed kan uiteraard langere tijd worden bewaard. Vaak is dat dan bij de teler, maar er is steeds meer interesse bij consumptietelers om zelf hun hoevepootgoed op te slaan of om sneller hun pootgoed te laten leveren. Aandachtspunten bij de bewaring van pootgoed zijn, net zoals bij consumptieaardappelen, de temperatuur en het vochtgehalte in de bewaring, naast het beperken van valhoogtes. Dat laatste kan een probleem zijn, als het pootgoed wordt omgestort om de kiemen ervan af te breken.
Arjan van Hassels advies was om dit niet de dag voor het planten te doen. “Kiemen afbreken – omstorten dus – zorgt voor wondjes. Die hebben tijd nodig om te helen.” Een andere tip die hij meegaf, was om het afgeleverde pootgoed niet te sterk terug in te koelen én om geen pootgoed op te slaan in ruimtes waar kiemremmers zijn gebruikt.
Als mogelijkheden om pootgoed voor langere tijd te bewaren ziet Arjan van Hassel in de praktijk vaak dat kisten voor een (mobiele) droogwand worden geplaatst of op een vloer worden uitgestort met bovengrondse kanalen. Soms worden kisten ook buiten in de trek onder een kapschuur geplaatst.
Voor telers met een groter areaal aardappelen, die zelf voor lange tijd hun pootgoed willen opslaan, adviseerde hij om de mogelijkheid te bekijken om het pootgoed op een andere plaats te stockeren dan de bewaaraardappelen (consumptie). Moest de aardappelteler geconfronteerd worden met een sanitair probleem, bijvoorbeeld quarantaineziekte, dan zit niet heel de locatie mét pootgoed en mét bewaaraardappelen op slot.
Mechanische koeling
Wordt pootgoed voor langere tijd bewaard, dan komt er de techniek van mechanische koeling bij kijken. Dit kan om verschillende redenen worden gebruikt. Zo wil de teler kwaliteitsbehoud van het uitgangsmateriaal over een langere periode. Hiervoor zijn gelijkmatige bewaarcondities nodig met een constante bewaartemperatuur en minimale ontvochtiging. Tevens willen we een minimale milieubelasting en minimaal energie verbruiken bij een gebruiksvriendelijke en onderhoudsvriendelijke bediening.
Om (poot)aardappelen te bewaren adviseert van Hassel om al voldoende dik te isoleren, zodat de koeling minder moet draaien. “Vroeger werd meer tegen de koude geïsoleerd, vandaag is dat tegen de warmte-instraling. Belangrijk is om het dak voldoende te isoleren. Daar schijnt de zon immers de helft van de dag op, op de wanden doet ze dat maar voor een kwart van de dag.
Wat mechanische koeling betreft, zijn er 2 systemen: directe en indirecte koeling. Bij deze laatste techniek hangt de verdamper niet in de bewaarruimte, maar wordt een ander medium, zoals glycol of CO2, gebruikt om de ruimte koud te maken.
Mobiele koelunits
Een ontwikkeling die steeds meer gezien wordt, is dat telers een opening in hun bewaarplaats maken om (tijdelijk) een (mobiele) koelunit in te schuiven. Op die mogelijkheid heeft TolsmaGrisnich ingespeeld door makkelijk verplaatsbare, dus mobiele, koelunits te bouwen die met een heftruck vlot hanteerbaar zijn en die zelfs in een zeecontainer passen. Deze zijn zo vlot aan te sluiten, zonder dat een koelmonteur nodig is. Ze worden verhuurd met een minimum van 6 weken.
In de praktijk is men al het voorbeeld tegengekomen waarbij de mobiele koelunit eerst de ruimte van het pootgoed koelt en dat die nadien in de ruimte van de consumptieaardappelen wordt geplaatst. Het klinkt misschien contradictorisch, maar TolsmaGrisnich heeft zijn koelunits zelfs voorzien van een warmtefunctie. Dat is handig om pootgoed droog te krijgen aan het begin van het bewaarseizoen.
Tot slot presenteerde Arjan van Hassel de kostprijs om mechanisch te koelen. Een vaste koeling op basis van een natuurlijk koudemiddel komt uit op een kostprijs van 100 tot 125 euro/ton bij een bewaarvolume van 750 tot 1.500 ton. Een mobiele koeling op basis van een natuurlijk koudemiddel heeft een kostprijs van 80 tot 100 euro/ton bij een bewaarvolume van 500 tot 1.000 ton.
Exacte bedragen meegeven is altijd een moeilijke oefening. Wij onthouden vooral dat vaste koeling hoger uitvalt dan mobiele koeling, maar de capaciteit of het volume aardappelen dat gekoeld wordt, verschilt ook stevig. Qua kostprijs kunnen we er niet omheen dat ventileren met koude buitenlucht interessanter is dan een beroep doen op mechanische koeling. Er is echter niet altijd koude buitenlucht beschikbaar wanneer je die nodig hebt.
