Ardo oogst en vriest snel en veilig verse groenten in

Ons land staat bekend om zijn frieten, chocolade, bier en… diepvriesgroenten. De kans dat je deze laatste specialiteit vernoemt, is vrij klein. En toch is België de grootste Europese producent en exporteur van diepvriesgroenten. Al moet je ‘België’ wel wat preciseren, want het gros van de zakjes diepvriesgroenten komt uit de streek rond Roeselare. In het buitenland is deze regio bekend als de Flanders Vegetable Valley. De diepvriestechnologie werd begin jaren 70 ingevoerd uit de Verenigde Staten en verfijnd. De combinatie van vruchtbare zandleemgrond, het gematigde zeeklimaat en de kennis en werklust van de lokale landbouwers met meestal kleine en middelgrote bedrijven, bleek ideaal om het ‘diepvriesimperium’ uit te bouwen.

Wereldkampioen in diepvriesgroenten

Vlaanderen is wereldkampioen in diepvriesgroenten. Zes West-Vlaamse familiebedrijven – Ardo, d’Arta, Dicofoods, Greenyard, Horafrost en Pasfrost – zijn goed voor maar liefst 30% van de Europese productie van diepvriesgroenten. Met een jaarlijkse omzet van 1,4 miljard euro is Ardo het grootste diepvriesgroentebedrijf van West-Vlaanderen, en meteen ook van de wereld. Op Europees vlak produceert het evenveel als al haar West-Vlaamse concurrenten samen. Met zo’n 3500 telers die leveren en 3.300 personeelsleden haalt Ardo een totale jaarlijkse productiecapaciteit van zo’n 947.000 ton diepgevroren groenten, fruit en kruiden. Die worden in meer dan 100 landen verkocht. De familie Haspeslagh is eigenaar van het bedrijf, met The Nest als minderheidsaandeelhouder. In Europa beschikt Ardo over 16 productie-, verpakkings- en distributiesites, verspreid over 7 landen. In België heeft Ardo fabrieken in Ardooie en Koolskamp en een joint venture in Geer (provincie Luik). Ardooie verwerkt vooral ‘speciale’ teelten (schorseneren, rabarber, sluitkolen, prei, selder…), terwijl Koolskamp zich meer focust op de massaproductie (spinazie, erwten, bonen, wortelen). De fabriek in Ardooie verwerkt jaarlijks zo’n 115.000 ton, die in Koolskamp 140.000 ton, dat is dus samen 255.000 ton. Erwten, wortelen, bonen, bloemkool en spruiten zijn de 5 meest verwerkte groenten bij Ardo.

Continue productie

Jan Hanssens is hoofdagronoom bij Ardo en directeur van telersvereniging Vegras (Vegetable Growers Association), die in 2005 op initiatief van Ardo en enkele producenten-leveranciers werd opgericht. De circa 1000 leden van Vegras, waaronder naast de 500 Vlaamse en Waalse ook Nederlandse en Franse telers, leveren hun groenten exclusief aan Ardo. Intensieve groenten (zoals bloem- en spruitkool) komen van een straal van zo’n 50 km rond Ardooie, extensieve groenten (wortelen, erwten…) komen ook van verder. Zo’n 500 landbouwers uit Haspengouw en de Condroz zijn lid van telersvereniging Apligeer; sommigen daarvan leveren occasioneel aan Ardo. De meeste andere industriegroentetelers zijn lid van telersvereniging Ingro (Industriegroenten), die zo’n 1200 leden telt. “Met Ingro hebben we een zeer goede relatie”, vertelt Hanssens. “We hanteren een charter waarin we stellen dat de keuze van de telersvereniging enkel aan de teler toebehoort.”

Als hoofdagronoom staat Jan Hanssens in voor het invullen van de productieprogramma’s. Hij wordt hierin begeleid door een 17-koppig team: 10 agronomen, 1 planner, 5 administratieve bediendes en 1 verantwoordelijke GMO (gemeenschappelijke marktontwikkeling) voor Vegras. Daarnaast is hij ook verantwoordelijk voor het goed functioneren van alle oogst- en transportwerkzaamheden. “Ik ben dus de contactpersoon voor al onze loonwerkers en transporteurs en verantwoordelijk voor de aflevering van de verse groenten tot aan de fabrieksdeur. Daarbij komen nog diverse aspecten: veiligheid, fyto- en bemestingsproblematieken, het onderhouden van goede relaties met de telers, de telersvereniging… Binnen het team van agronomen coördineren Chris Heyndrickx en Tom Cappon de volledige bevoorrading van onze fabrieken in Ardooie en Koolskamp, maar voor de boer vormen die 2 sites maar 1 fabriek. Zo weet een bloem- of spruitkoolteler niet op voorhand in welke fabriek hij zal moeten leveren. We maken contracten af bedrijf, vrij uniek in het wereldje. We regelen ook het transport, tenzij de boer zijn groenten zelf wil brengen. We zijn daar vrij soepel in. Zo mag de boer bijvoorbeeld investeren in containertransport, zodat hij ook eens een container bonen of wortelen kan binnenbrengen. Er is genoeg werk, de productie loopt 7 dagen op 7. Het is een hele uitdaging om met diverse kleine transportbedrijven samen te werken die smeken om medewerkers. Tegelijkertijd biedt dat het voordeel van soepel te kunnen werken, want met sommige hebben we een 1 op 1-relatie en met andere werken we slechts facultatief samen.”

Leveren aan Ardo

Edward Vercruysse (33) baat samen met zijn broer Michiel een akkerbouwbedrijf met groenten voor de industrie uit in Kortrijk. Edward is lid en tevens voorzitter van de raad van bestuur van telersvereniging Vegras. “Op afroep van de fabriek leveren we onze groenten – erwten, bonen, knolselder, pastinaak, koolrabi, rabarber en soms ook wortelen – aan de fabriek”, vertelt hij. “Erwten, bonen en rabarber worden in een vrachtwagencontainer door een externe transportfirma in opdracht van Ardo naar de fabriek vervoerd. Een gedeelte van de overige groenten brengen we in de oogstperiode zelf naar de fabriek, de rest op afroep volgens de verwerkingscapaciteit van de fabriek, na bewaring op ons bedrijf.”

Ook Marnick (62) en zijn zoon Matthijs (32) De Visschere uit Koolskamp leveren aan Ardo, maar niet exclusief. In 2022 nam Matthijs – intussen al de zevende generatie – het bedrijf over, maar Marnick werkt nog voltijds mee. Matthijs focust zich op de hoofdteelt witloof, terwijl Marnick zich vooral toelegt op de akkerbouwteelten aardappelen, pastinaak, uien en maïs. Echtgenote Maddy verzorgt mee de administratie. “We leveren al een tiental jaar intensief pastinaak, uien en soms ook aardappelen aan Ardo”, zegt Marnick. “Zij contacteerden me indertijd om pastinaak aan te leveren. Pastinaak kunnen we rooien van oktober tot begin april. Na de machinale oogst door een loonwerker trachten we alles zo vers mogelijk te verwerken. De voet en top van de pastinaken worden afgesneden en de lengte van het tussenstuk wordt bepaald door Ardo, dus soms moeten we de snijlengte aanpassen. Pastinaak kunnen we een tijdje in onze frigo stockeren, omdat Ardo niet meteen alle verschillende sorteringen nodig heeft. Uien worden in onze loods gestockeerd, geventileerd en meestal via de transporteur geleverd op afspraak. Aan de Ardo-site in Koolskamp leveren we zelf. Witloof gaat naar de REO Veiling. We hebben al jaren een goede relatie met Ardo.”

Goede planning is essentieel

Denis De Mil is chauffeur bij Vandemaele nv uit Lendelede, een van de loonwerk- en transportbedrijven waarmee Ardo nauw samenwerkt. Naast zijn job als transporteur voert Denis ook loonwerk uit, zoals het zaaien en oogsten van spinazie voor Ardo. Bij kolen wordt op de oogstmachine op het veld eerst het hart van het geoogste product uitgeboord. “Daarna zorgt de boer ervoor dat de kolen via een oogstband of verreiker in een door mij geplaatste container op de vrachtwagen terechtkomen. Vervolgens vervoer ik de kolen naar de fabriek”, vertelt Denis. “Gewoonlijk weet ik de dag voordien al wanneer ik bij de boer moet zijn om het geoogste product af te halen en kan ik mijn werkschema opmaken.”

Lieven Butaye is planner bij de Ardo-fabriek in Ardooie. Hij maakt bij het maken van zijn planningen een onderscheid tussen intensieve en extensieve groenten. “Dat is een totaal andere insteek. Bij extensieve groenten – zoals erwten, wortelen, bonen, spinazie en schorseneren – hebben wij de hele ketting in handen: we faciliteren de zaai, regelen de oogst en het transport… We bespreken wel alles vooraf met de teler. We schakelen dus pas een transporteur in nadat de agronoom of ik het oogsttijdstip met de teler heeft/heb afgesproken. Neem nu wortelen: je kunt niet oogsten zonder toestemming van de teler, want zolang de wortelen niet bij ons zijn gearriveerd, zijn ze nog altijd zijn eigendom. Die onderlinge afstemming is ook goed voor het uitbouwen van een stabiele langetermijnrelatie, want het is uiteraard de bedoeling dat die teler ook de volgende jaren aan ons verder wil leveren. De inbreng van de teler is en blijft belangrijk. Als hij bijvoorbeeld vraagt om een bepaalde hoek van het perceel pas op het einde te oogsten, dan houden we daar rekening mee. De teler kent zijn perceel immers het best. Afhankelijk van de locatie en de grootte van het perceel bepalen we hoeveel vrachtwagens we nodig hebben voor het transport. Het is van het allergrootste belang dat de veiligheid op de openbare weg behouden blijft (gevarendriehoek ‘modder op de weg’ plaatsen) en dat de teler tijdens en meteen na de oogstwerkzaamheden de openbare weg reinigt.”

Bij intensieve groenten – zoals bloem- en spruitkool – beslist de teler wanneer ze oogstrijp zijn. “Zo heeft hij iets meer invloed op het oogsttijdstip”, legt Lieven Butaye uit. “Hij zal ook zelf moeten oogsten, in functie van het personeel dat hij ter beschikking heeft. Ook hier blijft de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van de openbare weg bij de teler. In geval van weersovermacht (zware regenval), wordt de oogst stilgelegd. Wordt er extreem weer aangekondigd, zoals een onweer of een hittegolf, dan proberen we daar zoveel mogelijk rekening mee te houden. We kunnen de oogst dan iets vervroegen. Het gaat immers om producten met een korte bewaartijd en we willen de tijd tussen de oogst en de verwerking dus zo kort mogelijk houden. Als het echt niet lukt, stoppen we met de oogst. En ook hier is de ene groente de andere niet. Wortelen kan je in de winter makkelijk een week op voorhand rooien, maar spinazie, erwten en bonen kunnen we in volle zomer maar enkele uren op voorhand oogsten. Daar lijdt de kwaliteit anders te veel onder. Ik regel dan met de loonwerker het transport en leg ook het personeel voor de oogst vast.”

Steeds meer op rupsbanden

Via de telersverenigingen investeert Ardo standaard in oogstmachines met rupsbanden, die altijd bij minder goed weer worden ingezet (erwtendorsers met rupsbanden vooraan, spinaziemaaiers met rupsbanden voor- en achteraan). “Dit jaar investeren we in een nieuwe Dewulf Kwadro-wortelrooier op rupsbanden. Zelfs onze 2 laatst gekochte bonenplukkers hebben een systeem van regelbare bandenspanning op het veld en op de weg”, aldus Hanssens.

Voedselveiligheid is prioritair

Vooraleer men begint met de oogst, moet de teler de container inspecteren op reinheid en afwezigheid van vreemde voorwerpen. Ook het afdekken van de container is wettelijk verplicht. Alles begint met een goede controle. Voor de intensieve groenten – zeker als de teler die zelf brengt – is het veelal de agronoom die toeziet op de oogst en het transport. Dat doet hij in samenspraak met Lieven Butaye, die het ‘transportwagenpark’ verdeelt over de oogstwerkzaamheden die moeten gebeuren.

Strenge kwaliteitseisen

De kwaliteitseisen waaraan de oogst moet voldoen, staan in het contract. “Elke groente moet voldoen aan de wettelijke eisen van fytofarmaceutische producten”, stelt Jan Hanssens. “Een lot groenten mag dus alleen behandeld zijn met toegestane gewasbeschermingsmiddelen. Verder moeten de normen voor nitraat, cadmium en zware metalen worden gerespecteerd. En tijdens de oogst moet over de hygiëne en de versheid worden gewaakt.” Bij alles wat Ardo doet, staat duurzaamheid centraal. “Zo is ons Mimosa+ programma (Minimum Input Maximum Output Sustainable Agriculture) essentieel om ervoor te zorgen dat onze vriesverse groenten, fruit en kruiden in harmonie met de natuur worden geproduceerd. Door ons te richten op bodemgezondheid, waterbehoud, biodiversiteit, bedekkingsgewassen en plantenvoeding bouwen we aan een veerkrachtigere en duurzamere toekomst voor voedselproductie.”

Verzekering

Uiteraard is het transport ook verzekerd. “De transporteurs moeten een verzekering afsluiten voor de waarde van de lading”, zegt Hanssens. “Een ongeval is immers snel gebeurd, dat kan ook bij de loonwerker gebeuren. Zo hebben we al eens meegemaakt dat een leiding van rode diesel kapot sprong, waardoor die op een partij bonen in de bunker terechtkwam. De bunker moest toen worden leeggemaakt, de oogstmachine moest worden schoongemaakt en ontvet… De loonwerker moest de teler toen vergoeden voor de vernietigde kilo’s product.”

Kwaliteitscontrole bij de fabriek

Bij aankomst op de fabriek wordt de lading van de vrachtwagen eerst gewogen.“Dan voeren ingangscontroleurs een eerste kwaliteitscontrole via een staalname uit. Is de kwaliteit niet oké, dan worden de productieleider en agronoom ingelicht. Daarna wordt er beslist wat er met de lading gebeurt: verwerking of herschoning. Stel dat een partij prei onvoldoende gepeld is, dan wordt die terug naar de teler gestuurd om die te herschonen. Is een partij prei, spruit- of bloemkool bij aankomst reeds verhit, dan kan de teler die terug afhalen, wordt die gebruikt voor veevoeding, vergist via onze vergistingsinstallatie of gaat hij naar het stort. Laattijdige verwerking in de fabriek is daarbij natuurlijk niet inbegrepen. De boer heeft het laatste woord bij afkeuring: hij beslist wat er met zijn product gebeurt. Is de partij oké, dan weet de transporteur waar hij moet lossen, want elke groente heeft een eigen ‘loszone’. Recentelijk namen we een afspuitplaats in gebruik waar transporteurs het aanklevende vuil (aarde) onderaan de containers kunnen afspuiten vooraleer ze die lossen of op de receptielijn worden gezet. Dat verhoogt de voedselveiligheid.”

Veiligheid voor alles

Veiligheid staat bij Ardo voorop. Bart Vangheluwe, health & safety manager (preventieadviseur) bij Ardo, staat in voor de uitwerking van het veiligheidsbeleid op het bedrijf. “De laatste jaren is veiligheid steeds belangrijker geworden”, stelt hij. “In de eerste plaats binnen de fabriek bij onze eigen medewerkers. Dat gebeurt via opleidingen, rondgangen, lezingen… Veiligheid moet altijd op de eerste plaats komen. Als we niet op een veilige en kwalitatieve manier kunnen produceren, zullen we het niet doen. Soms moet je daarbij mensen tegen zichzelf beschermen. Ook bij de teelt en het transport is veiligheid prioritair. Op ons bedrijf komen heel wat externen (landbouwers, loonwerkers …) langs en uiteraard is ook hun veiligheid essentieel. Zij worden dan ook gevraagd om onze veiligheidsprocedures te volgen. We proberen hen ook nauwer te betrekken bij ons veiligheidsbeleid. Zo organiseren we elk jaar een veiligheidsdag voor loonwerkers en hun medewerkers. Dat zijn vaak jonge chauffeurs, die voor de eerste keer op een bedrijf komen. Dit jaar zullen we hen in samenwerking met Prevent Agri ook heel wat veiligheidstips meegeven. We ontwikkelden ook 2 veiligheidsboekjes: 1 met 8 vuistregels om ongevallen op het veld te vermijden en 1 voor in de fabriek met 12 gouden regels. Verder maken onze agronomen en ikzelf op regelmatige basis een veiligheidsrondgang op het veld. We volgen dan meestal een machinale oogst en geven tips en tricks om de loonwerkers te ondersteunen. Dankzij de voortdurende aandacht voor veiligheid is het aantal arbeidsongevallen op onze site de laatste jaren sterk gedaald.”

Luifels op de losplaats

Daarnaast laat Ardo in samenspraak met machineconstructeurs sommige machines aanpassen om ze nog veiliger te maken. “Dat gaat dan bijvoorbeeld over een trap of leuning die kan inklappen”, legt Vangheluwe uit. “Dankzij recent geplaatste luifels op de losplaats zijn we in de zomer nog beter gewapend tegen hittegolven en eventueel kwaliteitsverlies. Zo kunnen transporteurs de containers met geoogste groenten onder een luifel plaatsen, in afwachting van de verdere verwerking.”

Met een druk op de knop kan ook de bâche (het zeil) die de groenten bovenaan op de container afschermt, worden ingetrokken. “Zeker voor spinazie is dat wel interessant bij regenweer, zodat we niet meer zelf op de container de bâche moeten openplooien. Dat maakt het veel makkelijker, veiliger en hygiënischer”, besluit Denis.

Meer info over Ardo vind je hier.

Jan Van Bavel