Teelt gele erwt kent nog uitdagingen
Gele erwt in Vlaanderen heeft potentieel, want de vraag naar lokale erwten voor humane voeding stijgt. Maar teelttechnisch zijn er nog veel uitdagingen. Dat vinden ook akkerbouwers Philippe en Eric Avermaete uit Linter. Er zijn nog teeltgebonden risico’s bij drooggeoogste gele erwten. Dat blijkt uit een tussentijdse evaluatie van de onderzoeksprojecten Peapact en LEG-O.
Eind juli vond een interactieve infodag rond het telen van gele erwten plaats op het akker- en wijnbouwbedrijf Beenshoeve van Philippe en Eric Avermaete in Linter. Hun akkerbouwteeltplan bestaat uit aardappelen, uien, granen en suikerbieten. Af en toe experimenteren ze met nieuwe teelten, zoals gele erwten of veldbonen. Ze voeren ook loonwerkactiviteiten uit voor andere bedrijven.
Momenteel worden peulvruchten slechts in beperkte mate in Vlaanderen geteeld, vaak als veevoeder. Maar onlangs ontstond er een nieuwe dynamiek in het kader van de eiwitshift, waardoor de interesse voor lokaal geteelde peulvruchten voor humane consumptie vanuit de retail en de verwerkende industrie steeg. Voor Arvesta zijn er dit seizoen zowat 100 ha erwten geplant en als lokale verwerker investeerde het ook in een gloednieuwe eiwitinstallatie in Mettet, waar ze vanaf dit najaar zullen worden verwerkt voor humane voeding. Op termijn heeft de installatie een capaciteit van 12.000 ton per jaar. Maar ook het Waalse bedrijf Cosucra zet in op meer erwten van lokale herkomst en verwerkt ze tot eiwitisolaten.
Onderzoeksprojecten
De onderzoeksprojecten Peapact2 en LEG-O mikken via veldonderzoek en samenwerking met landbouwers op optimalisaties en zelfs opschaling van de lokale productie van gele erwten voor humane consumptie. Erwten – en vlinderbloemigen in het algemeen – bezitten duidelijke nutritionele, milieu- en bodemverbeterende troeven. Zo zijn ze interessant in de gewasrotatie omdat ze stikstof uit de lucht kunnen fixeren en dus geen nood hebben aan stikstofbemesting. Ze laten ook reststikstof na in de bodem voor het volggewas. Verder wordt er een betere bodemstructuur verwacht na het telen van deze eiwitgewassen, zorgen ze voor een verrijking van het bodemmicrobiële leven en een verhoogde beschikbaarheid van nutriënten (zoals stikstof en fosfor).
“Er zijn dus veel goede redenen om dit gewas breder in onze rotaties te krijgen”, aldus Joos Latré, landbouwonderzoeker van HoGent. “Tegelijk stellen we vast dat de opbrengst- en oogstzekerheid van gele erwt nog niet even stabiel is als die van bijvoorbeeld tarwe of mais. Ze varieert van bijna 0 tot 8 ton/ha.” In het Vlaio-project LEG-O bekijkt Inge Speeckaert, onderzoekster bij ILVO/UGent, onder meer in welke mate strokenteelt met afwisselende akkerstroken met peulvruchten (erwt, veldboon, rode nierboon) en met graan (baktarwe, durum, brouwgerst) zorgen voor een stabielere opbrengst. “Dit innovatief concept zal er misschien voor zorgen dat het totaal rendement per ha verhoogt en ook dat de ziektegevoeligheid van deze teelt verlaagt”, stelt Speeckaert.
Bemesting levert geen meerwaarde
Jonas Claeys van Inagro belichtte de resultaten van 2 jaar onderzoek rond gele erwten in winter- én zomeruitbating bij Inagro en de proefhoeve Bottelare. “Over het algemeen hadden ze een mooi opbrengstpotentieel, gaande van 5 tot 9 ton/ha. Er waren duidelijke rasverschillen. Het ras Kameleon, dat op de Beenshoeve werd geteeld, scoorde goed qua opbrengst en eiwitgehalte. Het heeft potentieel om de ‘magische grens’ van 23% eiwitgehalte te halen. De voedingsindustrie is vragende partij voor de neutrale, crèmeachtige kleur van de gele erwten wegens de beperkte impact op de kleur bij het verwerken als grondstof in tal van toepassingen.”
Claeys gaf nog mee dat bemesting van eiwitgewassen met stikstof op basis van de huidige resultaten geen meerwaarde levert naar opbrengst en eiwitkwaliteit. Sterker nog, het kan zelfs een negatief effect hebben. Ook inoculeren in gele erwten lijkt geen voordeel te hebben. Er wordt nog nagegaan of de gerichte inzet van biostimulanten een meerwaarde kan zijn. Een bijgewerkte teelthandleiding voor droge erwt zomerteelt vind je op www.lcg.be/eiwitgewassen (doorklikken op ‘Erwt: Teelthandleiding’).
Vlak veld is een must
Eric Avermaete gaf uitleg bij het perceel gele erwten dat grotendeels geoogst was en waarop voordien suikerbieten waren geteeld. Na de bietenoogst werd er een oppervlakkige bodembewerking uitgevoerd en bleef het liggen tot eind maart. “Toen hebben we het een paar keer gelijkgetrokken. Omdat je laag bij de grond moet oogsten, is het belangrijk dat het veld vlak is. Stenen zijn dus uit den boze. Na 1 week hebben we de gele erwten mooi kunnen zaaien. Ze kwamen perfect naar boven, behalve op 2 lagergelegen zones door de nattigheid. Er is zeker potentieel voor.”
De erwten werden geoogst met een Case Axial Flow-rotormachine. “Die beschadigt de vrucht die je oogst slechts minimaal”, zegt Avermaete. “We gebruikten een instelbaar maaibord, koolzaadmes en arenlichters. Als je mooi constant kan rijden, heb je bijna geen verlies. De grondbewerking bij zaai is cruciaal voor het doen slagen en oogsten van je teelt nadien. De meeste verstoppingen had ik op een stuk waar de grond lichter en zanderiger was. Hoe breder de ‘coupe’, hoe minder verlies je hebt. De opbrengst in het perceel varieerde van 4 tot 7 ton/ha. We hadden zo goed als geen duivenschade.”
Low input-teelt
Arnout Eykerman, concept manager bij Arvesta, gaf duiding bij het teeltverloop van het perceel gele erwten op de Beenshoeve. “Zaaien kan tussen 15 februari en 15 april, daarna kan er tijdens de bloei waterstress optreden. Hoe vroeger je kan zaaien, hoe meer je de potentiële hitte in de zomer kan vermijden. Gele erwt is een low input-teelt. Buiten een minimale fytobehandeling en de wiedegbeurten werden hier geen meststoffen ingezet. Naast stalmest werden er bij de zaai mineralen ingevoerd. Naar het einde van de teelt lag het gewas heel gelegerd door de vele regen, maar ook door de plantenschimmelziekte anthracnose.” Een mengteelt wintertarwe-erwten biedt op dit vlak iets meer zekerheid doordat je 2 gewassen teelt, maar qua gewasbescherming is dit een serieuze uitdaging. Een zaadontsmetting kan de teelt in het begin beschermen, maar de besmetting gebeurt pas later in de teelt.
Volgens experte vlinderbloemigen Christine Cartrysse, coördinator bij het Waalse APPO (vereniging voor de promotie van eiwitgewassen en oliezaden), is een te lange natte bodem nefast voor erwten. “Dat bleek op onze proefvelden in Gembloux, waar dit jaar meer dan 1000 l/m2 viel. Ze werden aangetast door anthracnose, colletotrichum en vooral bacteriose. Maar in droge jaren zoals 2020 en 2022 hadden we goede resultaten.”
Hogere opbrengststabiliteit nodig
Zomererwten doen het in de laatste natte jaren beter dan wintererwten. Maar zomererwten kunnen nog niet helemaal de combinatie maken van én een hoge opbrengst én een hoog eiwitgehalte. Dat laatste is net voor de geïnteresseerde fabrieken die aan eiwitextractie doen belangrijk. “Willen we akkerbouwers massaal overtuigen om lokale eiwitgewassen in hun rotatie te omarmen, dan is het zaak om een hogere opbrengststabiliteit onder extreme weersomstandigheden te kunnen voorleggen”, aldus Joos Latré. “De contractteeltprijzen die men geeft voor bijvoorbeeld de droge erwten uit Frankrijk vanuit het grondstofperspectief voor veevoeders worden hier voorlopig als (te) bescheiden bestempeld.” De prijs voor gedroogde gecontracteerde gele erwten in België is afhankelijk van de tarweprijs, omdat er geen marktprijs is voor droge erwten. Momenteel schommelt die rond 350 euro/ton.
Droogproces
In de keten zijn er nog enkele knelpunten, onder meer op het vlak van naoogstbewerking zoals drogen, reinigen, optimale opslag en logistieke vraagstukken. Vanuit praktijkgerichte onderzoeksprojecten (zoals Leg-O en PeaPact2) wordt er samen met landbouwers en bedrijven uit de toeleverende en verwerkende sector gewerkt aan oplossingen. In natte jaren is vroegtijdig oogsten zeker een must om de oogst van het volledige gewas niet te riskeren. Bij de oogst wordt een vochtpercentage van maximum 15 à 16% nagestreefd. “Conditioneren en drogen zal in sommige jaren zeker deel uitmaken van de teelt, omdat het oogstvenster zeer nauw is”, aldus Joos Latré.
Het Nederlandse bedrijf Agratechniek levert drooginstallaties voor allerlei teelten, zoals bloembollen, pootaardappelen, uien, gras- en groentezaden, hennep, hop, sjalotten en knoflook. “Onze grootste doelgroep is actief in groentezaden. Zij stelt heel hoge eisen aan het droogproces. Daarom drogen we vaak in wat kleinere kisten met geconditioneerde, geabsorbeerde lucht”, zei Jan Appelman van Agratechniek. “Bij het drogen moet je een evenwicht krijgen tussen het vochtgehalte in het product en dat van de lucht. Hoge temperaturen zijn niet altijd noodzakelijk om goed en snel te kunnen drogen. Met een hybride luchtdroger verloopt het droogproces in de eindfase veel sneller. Normaal is een drooggehalte van 13 à 14% bij gele erwt voldoende. We automatiseren ook bestaande installaties en grote droogsilo’s.” Philippe en Eric overwegen om te investeren in een drooginstallatie voor granen. Agratechniek promoot hiervoor droog- en opslagkisten tot 3,5 m³. “Dat volume maakt het qua handeling en verwerking snel interessant”, aldus Eric. De kisten worden tijdens het drogen en de bewaring voorzien van speciale beluchtingsdeksels om het product te beschermen tegen vogels en ongedierte.
Kostprijsberekeningstool
In het kader van het Peapact-project werd een kostprijsberekeningstool ontwikkeld (zie www.peapact.vichogent.be). Die kan een akkerbouwer helpen inschatten hoe (on)gunstig de keuze voor erwt voor zijn bedrijfsvoering zou zijn. De app helpt je om de kostprijs van gele erwt te berekenen en te vergelijken met andere, meer klassieke teelten zoals tarwe en korrelmaïs. Via een bedrijfseconomische analyse (wat zijn de variabele en vaste kosten, opbrengst…) krijg je een idee van de totale kostprijs en de break-even verkoopprijs (welke minimale contractprijs je zou moeten krijgen om een rendabele teelt te hebben). Zo kan je een eerlijke prijs onderhandelen met je afnemers. “Belangrijk hierbij is dat je een stukje teeltrisico inbrengt. Via de tool kan je instellen om de hoeveel jaar je een marginale opbrengst zal hebben. De kostprijs van dat bepaalde jaar moet je meerekenen in het aantal jaar dat je erwten op je bedrijf teelt”, besluit Joos Latré.
