Europese verkiezingen: Sterft de Green Deal nu een stille dood?
Tussen 6 en 9 juni kozen Europeanen in de 27 lidstaten een nieuw Europees parlement. De samenstelling van het Europees parlement maakt een duidelijke ruk naar rechts, maar betekent dit ook het einde van de Green Deal? Dat zal afhangen van de gesprekken die Ursula Von Der Leyen voert met de verschillende politieke fracties om opnieuw commissievoorzitter te worden.
Op 9 juni kozen Belgische kiezers niet alleen hun vertegenwoordigers voor de Kamer en regionale parlementen, maar ook wie hen de komende 5 jaar zal vertegenwoordigen in het Europees parlement. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Waalse verkiezingen, waren hier geen grote aardverschuivingen te zien.
Dat is ook geen verrassing, als er maar 22 zetels te verdelen zijn. Bovendien zijn deze ook nog eens verdeeld over een Nederlandstalig kiescollege met 13 zetels, een Franstalig college met 8 zetels en een Duitstalig kiescollege waar maar 1 persoon verkozen wordt.
Aan Nederlandstalige kant steekt Vlaams Belang N-VA voorbij als grootste partij met in totaal meer dan 1 miljoen stemmen, maar beide partijen behouden hun 3 zetels. Vooruit krijgt er een Europarlementslid bij, waardoor huidig Europarlementslid Kathleen Van Brempt gezelschap krijgt van Bruno Tobback. Hij zetelde de voorbije legislatuur in het Vlaams parlement, waar hij voor Vooruit het woord nam over het stikstofdossier.
Cd&v behoudt haar 2 zetels, terwijl Open Vld er nog maar 1 overhoudt. Lijsttrekker Hilde Vautmans, die wel haar plaats in het Europees halfrond behoudt, was van mening dat ze ‘in de klappen deelden’ van de afstraffing van de liberale partij. Groen behoudt haar ene Europarlementslid in de persoon van Sara Matthieu. Langs de Nederlandstalige kant lukt het PVDA voor de eerste keer om met voormalig vakbondsman Rudi Kennes het Europees parlement binnen te geraken.
Ruk naar rechts?
Van een ruk naar rechts is in Vlaanderen geen sprake als je naar de uitslag van de Europese verkiezingen kijkt. De linkse partijen krijgen er zelfs 2 zetels bij, ten koste van een zetel voor centrumrechts. Het plaatje verandert als je naar de nieuwe samenstelling van het hele parlement kijkt.
Grote winnaar is de centrumfractie Europese Volkspartij (EVP) van huidig commissievoorzitter Ursula Von Der Leyen. Zij blijven de grootste en krijgen zelfs 14 Europarlementsleden bij, voor een totaal van 190. De nationalistische ECR, waar N-VA in zetelt, krijgt er 7 zetels bij voor een totaal van 76 en de extreemrechtse ID van Vlaams Belang stijgt met 9 zetels naar 58.
De verliezers zijn de liberale fractie Renew Europe en de Europese Groenen. Deze politieke groeperingen verloren respectievelijk 22 en 19 zetels. Voorlopig verliezen de sociaaldemocraten (S&D) 3 zetels. Voorlopig, want in een aantal landen worden de stemmen nog geteld en zijn de resultaten dus nog onder voorbehoud. Daarnaast zijn er nog 44 Europarlementsleden van partijen die voor de eerste keer in het Europees halfrond komen. Zij moeten nog kiezen voor een fractie, en daartoe toegelaten worden.
Wie zet de agenda?
Ursula Von Der Leyen blijft momenteel topfavoriet om haarzelf als commissievoorzitter op te volgen. Verschillende Europese staatshoofden geven achter de schermen aan dat ze voor haar zullen kiezen als hun kandidaat voor commissievoorzitter. Wel konden zij nog niet tot een akkoord komen over de verdeling van een aantal Europese topjobs, waaronder commissievoorzitter, tijdens een informeel diner op maandag 17 juni. Deze horde is dus voor Von Der Leyen nog niet geklaard.
Daarna moet ze door een meerderheid in het parlement goedgekeurd moet worden. Daar is haar eigen fractie, de EVP, niet alleen de grootste, maar de centrumcoalitie (EVP, S&D en Renew Europe) waar ze de voorbije legislatuur op steunde, behoudt ook een meerderheid van 406 parlementsleden in het halfrond.
Er schuilt wel nog een adder onder het gras: de stemming om haar kandidatuur goed te keuren, is geheim. Veel Europarlementsleden van deze fracties maken van de gelegenheid gebruik om hun ongenoegen over de kandidaat te uiten door tegen te stemmen. Zo’n 10% doet dit meestal wel. Von Der Leyen moet dan ook naar links of rechts kijken om de volgende 5 jaar nog steeds de agenda van het Europees (landbouw)beleid te kunnen bepalen.
De Green Deal
De Green Deal, het ambitieuze pakket van 15 maatregelen om Europa tegen 2050 klimaatneutraal te maken, kan wel eens bepalend zijn in Von Der Leyen’s keuze voor een partner langs links of rechts. Nu de groenen zondag een verkiezingsnederlaag leden, zou je denken dat de toekomst van het pact onder druk staat.
Maar als Von Der Leyen de hulp moet inroepen van de Europese Groenen, zouden ze wel eens garanties over de Green Deal kunnen afdwingen in ruil voor hun steun. “Een meerderheid leveren in het Europees parlement kan voor ons enkel met een sterk klimaatbeleid dat iedereen meeneemt en een investeringsplan met Europese centen om dat sociaal klimaatbeleid en de industrie-transitie te financieren”, zei Europarlementslid Sara Matthieu (Groen) in Terzake.
Ook volgens afscheidnemend Ecolo-parlementslid Philippe Lamberts is er nog werk aan de winkel zodat de Green Deal geen ‘stille dood sterft’. De Europese Commissie heeft volgens hem het reglementair kader de voorbije legislatuur wel vastgelegd, maar de middelen ontbreken om die doelstellingen te realiseren. “De Green Deal is niet gratis, en we hebben nog geen euro aan de kant gezet. Als dat niet gebeurt, moet de Green Deal zelfs niet worden afgeschaft, want dan sterft die vanzelf wel een stille dood”, klonk het bij La Première.
Aan de andere kant liet de EVP onder druk van de boerenprotesten de teugels van de Green Deal voor de verkiezing al wat vieren. De fractie bleef ook op deze lijn campagne voeren, wat het nu moeilijk maakt om haar kar te keren. Von Der Leyen kijkt ook naar de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) van de Italiaanse premier Giorgia Meloni om aan haar meerderheid in het parlement te geraken. Leden van deze fractie waren in het verleden al kritisch over de Green Deal.
De nationaal-conservatieven liggen echter moeilijk bij de coalitiepartners van de EVP, de sociaaldemocraten en de liberalen. De leider van de S&D weigerde bijvoorbeeld al voor de verkiezingen Von Der Leyen te steunen, mocht zij samenwerken met Meloni. Op die manier valt haar coalitie en meerderheid terug uit elkaar.
Hoe de toekomst van de Green Deal en ander landbouw- en milieubeleid eruit zal zien, hangt dus af van de samenwerkingen die over de zomer gesmeed worden in de gangen van de Europese instellingen.
