Brede weersverzekering: kostprijs bepaalt populariteit

Vanaf volgend jaar dekt het Rampenfonds enkel nog gewasschade door het overstromen van waterlopen. Voor andere gewasschade moeten landbouwers dan de brede weersverzekering nemen. Vorig jaar kregen heel wat landbouwers de schade aan hun gewassen vergoed dankzij deze verzekering. Het was dan ook klimatologisch een uitzonderlijk jaar, met een nat voorjaar, een veel te droge zomer en heel natte en koude winter. Half oktober is het beginnen regenen en sindsdien is het nauwelijks gestopt. Door het uitzonderlijke weer waren er vorig jaar bijvoorbeeld in de aardappelen ook meer plagen die moesten bestreden worden. Met opnieuw een uitzonderlijk nat voorjaar, dreigt die situatie zich dit jaar te herhalen.

“De schade door de zomerdroogte bleef al bij al beperkt, maar van onze Oost- en West-Vlaamse verzekerden die actief zijn in de aardappelen, suikerbieten en de late groenten, heeft een grote meerderheid een schadevergoeding gevraagd en uitgekeerd gekregen”, zegt Daan Dessomviele, relatiebeheerder bij verzekeringsmaatschappij Vereinigte Hagel.

Het grote voordeel van de brede weersverzekering is de snelle uitbetaling. “Een tegenslag door slecht weer is nooit prettig, maar als je een beroep kan doen op de brede weersverzekering, kan je als boer snel weer verder. De geleden schade wordt soms in enkele weken, hoogstens in enkele maanden, vergoed. De procedure is heel kort en eenvoudig. Als je dat vergelijkt met de trage werking van het Rampenfonds, waar boeren soms meer dan 1 of 1,5 jaar moeten wachten op een vergoeding, dan biedt de brede weersverzekering toch een interessant voordeel”, stelt Daan Dessomviele.

Machteloos tegenover de elementen

Landbouwleven sprak met aardappel- en groenteboer Daniël (*) uit de regio Poperinge over zijn ervaringen met de brede weersverzekering. “Dit jaar is het het vierde jaar dat ik een brede weersverzekering heb en ik heb er al 2 keer een beroep op kunnen doen. Vorige zomer had ik een veel lagere opbrengst in de erwten, omdat er tussen het zaaien en het oogsten geen druppel regen gevallen is. Gelukkig zat er nog veel vocht in de bodem, maar soms sta je als boer machteloos tegenover de elementen. Door het natte voorjaar van 2023 werd alles later gezaaid en geplant en dus ook later dan voorzien geoogst. Zowat 10% van mijn aardappelen is op het veld blijven staan, omdat de rooimachine niet op het land kon. Met die 10% zit ik waarschijnlijk nog een stuk onder het gemiddelde van mijn regio. Gelukkig kon ik mijn contract met de aardappelfabriek voldoen en is mijn risico gespreid over verschillende teelten, maar ik ben toch blij dat ik die verzekering genomen heb.”

De boer uit de Westhoek weet nog niet wat hij met de achtergebleven aardappelen op het veld zal doen. Dat er nog goede aardappelen tussen zitten, betwijfelt hij. De onderste aardappelen zijn rot door het water, de bovenste zijn rot door de vorst. Heel wat boeren kiezen er vandaag de dag voor om de achtergebleven aardappelen alsnog te rooien. Dat is nog altijd een uitdaging, want de meeste akkers liggen er nog steeds veel te nat bij voor de tijd van het jaar. Als het lukt, kunnen zij wel met een propere lei beginnen. Het is bovendien beter voor de ziektedruk en de bodemstructuur om ze te rooien. Er zijn er ook die ze inploegen.

Daniël wacht nog even af. “Op dat perceel komt een gewas dat pas laat in het voorjaar moet gezaaid worden. Ik denk dat ik de achtergebleven aardappelen eerst laat opkomen en dan alles wat opkomt, ga vernietigen. Heel wat collega’s hebben niet de luxe dat ze kunnen wachten. In 2001 hebben we ook zo’n moeilijk jaar gehad en kon het plantgoed pas op 1 juni de bodem in. Dan weet je dat je geen superopbrengst meer moet verwachten.”

Verzekering is geen straf verhaal

Dat de brede weersverzekering niet populairder is, heeft volgens Daniël een dubbele oorzaak. “Eerst is er de boerentrots. Boeren pakken onder elkaar graag uit met straffe verhalen over hoe ze toch nog een deeltje van hun ‘verzopen’ oogst binnengehaald hebben. Over een beroep moeten doen op een verzekering, zijn ze doorgaans minder trots. Dan lijkt het alsof je gefaald hebt als boer en daar wordt dus veel minder over gepraat.”

Een tweede oorzaak die hij ziet, sluit daarop aan. “Omdat het geen veelbesproken onderwerp is, zijn boeren niet altijd voldoende of juist geïnformeerd over de brede weersverzekering. Ze bespreken hun verzekeringen vaak enkel met de kantoren die hun andere administratie helpen in orde brengen. Zo lang de brede weersverzekering voor die bureaus niet de normaalste zaak van de wereld is en ze die verzekering daar niet steunen, zal dat in Vlaanderen niet algemeen aanslaan.”

“Daar moeten we de omslag nog maken”, zegt ook Daan Dessomviele. “In Nederland zit de brede weersverzekering nu meer dan 10 jaar na de invoering ervan bijna standaard in elke opbrengstberekening per hectare. De verzekering is er net zo vertrouwd als de kost dan het zaaigoed, de fyto of de loonwerker.” Elders in Europa slaat de brede weersverzekering ook goed aan of wil men ermee starten. Wallonië overweegt nu de invoering ervan.

Kostprijs moet naar omlaag

De boer uit de Westhoek ziet de kostprijs van de brede weersverzekering als een drempel. “Duurder mag dat volgens mij zeker niet worden. Mocht de Vlaamse subsidie op de brede weersverzekering wegvallen of verminderen, dan zou ik zeker 2 keer nadenken of ik die verzekering nog neem. Ik bekijk dat als een autoverzekering. Je wil goed verzekerd zijn, voor je gemoedsrust, maar je wil daarom niet de duurste verzekering betalen.”

Daar zit volgens Vereinigte Hagel een van de sleutels om de brede weersverzekering populairder te maken. “Op dit moment zijn enkel diegenen die de voorbije jaren een brede weersverzekering hadden er zeker van dat ze ook dit jaar de Vlaamse subsidie krijgen, waarmee de overheid tot 65% van de verzekeringspremie terugbetaalt. Wie nu pas instapt, is niet zeker dat hij die subsidie krijgt, en als hij ze krijgt, is hij niet zeker dat hij het volledige aandeel van 65% krijgt, omdat de overheid een geplafonneerd totaalbedrag voorzien heeft. Mocht die onzekerheid er niet zijn, zouden heel wat meer boeren nu in het systeem stappen”, duidt Dessomviele. Het zou volgens de verzekeraar ook helpen dat, zoals in Nederland, de subsidie meteen kan afgetrokken worden en dat deze niet – zoals nu het geval is in Vlaanderen – pas achteraf terugbetaald wordt.

De onzekerheid voor nieuwe instappers over hoeveel subsidie er is op de verzekeringspremie is een rem op de populariteit, zeker bij boeren die al twijfelen om in het systeem te stappen. Voor de twijfelaars heeft Dessomviele een tip. “Duid op de verzamelaanvraag aan dat je voor je percelen de brede weersverzekering neemt. Als je nadien beslist om die verzekering toch niet te nemen, krijg je daarvoor geen sanctie. Omgekeerd kunnen er wel consequenties zijn. Vink je het niet aan en neem je dan toch de brede weersverzekering, dan ben je niet zeker dat je de subsidie op de verzekeringspremie zal krijgen.”

Subsidie niet afbouwen

De Vlaamse subsidie op de verzekeringspremie afbouwen of stopzetten, vindt Dessomviele absoluut geen goed idee. “Dan stort het hele systeem van de brede weersverzekering in Vlaanderen in elkaar. Zelfs als de volledig voorziene subsidiepot opgebruikt zou worden, kost dit de Vlaamse overheid nog altijd veel minder dan wat er uitgegeven werd aan dezelfde situaties bij het Rampenfonds.”

De 10% federale taks op de verzekering is een andere stap die de politiek zou kunnen zetten. “Het is een gekke situatie: het Vlaamse Gewest betaalt een subsidie en de federale regering int op hetzelfde bedrag een taks. Mochten de verschillende beleidsniveaus daarin een oplossing vinden, zou ook dat de prijs van de brede weersverzekering naar beneden kunnen halen en dus zorgen voor meer populariteit.”

Termijnen met gezond verstand

De voorbije maanden werd – ook in het Vlaams parlement – gediscussieerd over de termijnen in de brede weersverzekering. Voor bepaalde gewassen en bepaalde verzekeraars liep de verzekerde periode net af op het moment dat de problemen zich voordeden. “Het was een uitzonderlijk jaar met een late en moeilijke oogst. Achter die termijnen zit echter wel een logica. Het blijft een verzekering en het is dus geen verdienmodel voor de landbouw. Als we daar geen termijn op plakken, zullen er altijd wel enkele boeren zijn die wel planten of zaaien, maar die niet van plan zijn om ook te oogsten voor 31 december. Tegen dan is er immers vorst en de verzekering betaalt toch alles. Dat is niet de bedoeling. We vergoeden enkel wat er toch misgaat bij iemand die er alles aan gedaan heeft dat er niets zou verkeerd gaan. Voor typische winterteelten stopt de verzekerde periode voor vorst bijvoorbeeld niet al in november.”

Vereinigte Hagel maakte wel een opening met een nieuwe formulering in zijn brede weersverzekering. Daarbij wordt niet langer enkel schade erkend door één hevige regenbui, maar ook door een langere, aanhoudende regenperiode van 14 of 28 dagen.

Overstromingen van waterlopen blijven ook volgend jaar bij het Rampenfonds. Ook daar heeft Daniël ervaring mee. “Mijn percelen liggen heel verspreid en we hebben al schade geleden door overstromingen. Dan was het vroeger vaak wachten of en wanneer die situatie erkend werd als ramp, dan is er een procedure die start en dan is het vaak nog lang wachten tot je een vergoeding krijgt. Het Rampenfonds dekt ook nooit de volledige geleden schade. Daar wordt nog een coëfficiënt op toegepast.”

Niet nog een extra zware kost

De boer uit de Westhoek raadt de brede weersverzekering aan aan al zijn collega’s. Voor de beleidsmakers van de volgende regering heeft hij één belangrijke boodschap. “De opbrengst van gewassen op het veld stagneert al lang, terwijl de kosten wel oplopen. De brede weersverzekering is een goed idee, maar voor de boer is het een extra kost die erbij komt. Als het beleid deze verzekering populairder wil maken, moet de kostprijs voor de boer naar omlaag.”

Filip Van der Linden

(*) Daniël is niet zijn echte naam.