“Oorlog tussen Demir en Brouns moet stoppen”

Net als andere lidstaten moest België tegen eind vorig jaar een strategisch plan opstellen dat uitstippelt hoe het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) in de periode van 2023 tot 2027 in ons land zal uitgevoerd worden.

1,65 miljard euro

België diende een Vlaams en een Waals plan in. Na een aantal bijsturingen ging begin december het licht voor het Vlaamse plan op groen. Dat biedt de Vlaamse landbouw uitzicht op 1,65 miljard euro aan fondsen: 1,386 miljard euro aan Europees geld, aangevuld met een nationale financiering van 272 miljoen euro.

“Het aangepaste Vlaams Strategisch Plan van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) dat door de Europese Commissie werd goedgekeurd was ingediend zonder bespreking binnen de Vlaamse regering. Minister Demir verklaarde daarop dat er geen passende beoordeling en geen goedgekeurd plan-mer (milieueffectrapport) was bij dat strategische plan”, duidt Mieke Schauvliege in haar parlementaire vraag aan minister Brouns op 11 januari in de commissie Landbouw.

Goedkeuring staat niet op de agenda

Op 22 december 2022, op de laatste ministerraad vóór de kerstvakantie, stond de goedkeuring van het strategisch plan voor het GLB geagendeerd. “Maar dat werd niet goedgekeurd en die goedkeuring staat ook niet onmiddellijk op de agenda”, schetst Schauvliege de situatie.

“Op diezelfde dag, 22 december, publiceerden Bond Beter Leefmilieu (BBL) en Natuurpunt een oproep in de media om het GLB zoals het voorligt, niet goed te keuren. Het is volgens hen gebaseerd op een verouderde visie op landbouw en tekent het doodvonnis voor de laatste resten landbouwnatuur.”

Infosessies onder voorbehoud

“Op de website van het Vlaams Ruraal Netwerk zien we intussen er infosessies gehouden werden over het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid op Agriflanders, met de vermelding ‘onder voorbehoud’.”

Mieke Schauvliege schotelde minister Brouns een hele reeks vragen voor. “Hoe komt het dat de Vlaamse regering het Vlaams Strategisch Plan, dat goedgekeurd is door Europa, op 22 december niet heeft goedgekeurd? Kan de Vlaamse regering dat überhaupt goedkeuren zonder een goedgekeurd plan-mer? Hebt u zicht op de adviezen op het plan-mer vanuit de verschillende administraties? Zal dat plan nog bijgesteld worden op basis van opmerkingen uit het plan-mer? Hoeveel tijd vraagt het aanpassen van dat plan hiervoor? Welke effecten worden van deze aanpassingen verwacht?”

“Het klopt dat het Vlaams Strategisch Plan van het GLB pas door de Vlaamse regering kan worden goedgekeurd als er een goedgekeurd mer is. Deze goedkeuring hebben wij helaas tot op vandaag nog niet ontvangen, omdat er nog vragen gesteld worden bij de kwaliteit van de passende beoordeling.”

Eerder wel positief advies

“Die bijkomende vragen hebben mij erg verwonderd omdat er wel al een positief advies was op het ontwerp van plan-mer op 22 februari vorig jaar en omdat de onderhandelingen met de Europese Commissie geleid hebben tot een zeer groen GLB”, antwoordt minister Brouns.

“Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) heeft in februari vorig jaar aangegeven dat het voorgenomen GLB op zichzelf geen negatieve impact zal veroorzaken op de speciale beschermingszones (SBZ's) en heeft daarom het ontwerp van plan-mer gunstig geadviseerd. Tussen die datum en 5 december is het GLB-plan aangepast en werden de voorwaarden nog verstrengd en dus de ambitie op diverse milieu-indicatoren danig verhoogd.”

“Nu stelt het ANB dus dat de kwaliteit van de passende beoordeling nog onvoldoende is. Het is toch wel vreemd dat die opmerking nu gemaakt wordt en dat we daarover in hun eerste advies niets konden lezen.”

Goedkeuring op korte termijn

“Maar we blijven natuurlijk niet bij de pakken zitten en intussen hebben we het studiebureau dat instaat voor het milieu-effectenrapport aan het werk gezet om de bijkomende vragen van het ANB te analyseren en te beantwoorden. Ik heb er dan ook het volste vertrouwen in dat het advies op de passende beoordeling op korte termijn positief kan worden en zo ook het mer goedgekeurd kan worden.”

Dat er reeds infosessies over het nieuwe GLB werden georganiseerd op Agriflanders, is volgens Brouns niet meer dan logisch. “Het nieuwe GLB is gestart op 1 januari 2023. Dat is de startdatum die Europa bepaalt. Dat strategisch plan is ook goedgekeurd door de Europese Commissie. Zij heeft daar groen licht voor gegeven.”

Geen gold-plating

Brouns heeft niet de intentie om aan ‘gold-plating’ te doen: een al goedgekeurd plan nog aanscherpen. “Het staat heel duidelijk in het regeerakkoord dat wij in Vlaanderen niet aan gold-plating gaan doen. Laat me dan ook heel duidelijk zijn: dat plan heeft de broodnodige Europese toets doorstaan. Ik reken er dan ook op dat de Vlaamse regering dat plan snel zal goedkeuren.” Bij de opening van vakbeurs Agriflanders in Gent op 12 januari herhaalde Brouns dat hij hoopt dat ook de N-VA-minister(s) zich aan het Vlaamse regeerakkoord zullen houden.

“In tussentijd moeten de landbouwers weten aan welke voorwaarden ze moeten voldoen om de directe steun te kunnen ontvangen. Ze moeten ook weten welke steunmaatregelen er zijn. Het is dan ook heel normaal dat het Vlaams Ruraal Netwerk daarover al communiceert, net zoals de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) dat op dit ogenblik ook doet”, gaat Brouns verder.

Monitoringscomité

“De Europese Commissie zal op regelmatige tijdstippen kijken of we goed op weg zijn om de streefwaarden die in dat plan zijn opgenomen, te halen. In Vlaanderen zal een monitoringscomité opgericht worden dat de voortgang van het plan zal onderzoeken. Het comité zal bestaan uit de bevoegde overheidsinstanties, relevante autoriteiten, economische en sociale partners en het maatschappelijke middenveld.”

Mieke Schauvliege van Groen vindt het jammer dat minister Brouns het voorgestelde plan niet zal aanpassen. “Er zijn bijstellingen in de goede richting, maar het blijft wel een zeer vrijblijvend plan waaruit een landbouwer kan shoppen op basis van vrijwilligheid.” Ze hoopt dat het dossier alsnog snel opgelost geraakt. “Het GLB is superbelangrijk om een geïntegreerd omgevingsbeleid mee vorm te geven. Daarom is het zo belangrijk dat er vanuit de 2 departementen met 1 stem wordt gesproken. Het is belangrijk dat heel die oorlog tussen de 2 ministers gewoon stopt.”

“ANB weet het niet meer”

Tinne Rombouts van cd&v was in de commissie scherp voor het ANB. “Ik moet vaststellen dat onder andere de diensten van het ANB, die een advies moeten geven over passende beoordelingen en moeten aangeven hoe en wat, zelfs tegenover ondernemers aangeven dat ze eigenlijk niet meer weten hoe ze het moeten doen, hoe ze mensen moeten adviseren. Dat is problematisch.”

“Het gaat hier over mensen die op zelfstandige basis de wetgeving voor zichzelf moeten ontrafelen en kijken hoe ze die als dusdanig moeten toepassen en hoe ze hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Ze zijn vandaag – eigenlijk gisteren – hun teeltplan aan het opstellen voor 2023. Wanneer het GLB zou worden uitgerold zoals het is goedgekeurd door Europa, dan zit je nu reeds met problemen omdat je bepaalde zaken niet meer zou kunnen implementeren, bijvoorbeeld over teeltrotatie, omdat het fysiek en praktisch gewoon onmogelijk is om dat nog te doen.”

Aarhus-procedure

Natuurpunt en de Bond Beter Leefmilieu vragen intussen aan de Europese Commissie om haar goedkeuring van het Vlaams Strategisch Plan opnieuw tegen het licht te houden. Ze vrezen dat de Europese Commissie een rad voor de ogen is gedraaid en roepen de zogenaamde Aarhus-procedure in. In een mededeling hebben ze het over ‘misleiding’ door minister van Landbouw Jo Brouns.

De milieubewegingen waren eerder al kritisch over het Vlaams Strategisch Plan. Natuurpunt en Bond Beter Leefmilieu geloven dat minister Brouns en zijn administratie onvoldoende informatie aan Europa hebben overgemaakt. Ze verwijzen daarbij naar uitspraken van de minister, waarin hij verwijst naar een advies van het Agentschap Natuur en Bos (ANB).

"Het plan waar honderden miljoenen landbouwsubsidies per jaar vanaf hangen is dus bewust juridisch erg wankel opgesteld", zegt Ineke Maes van de Bond Beter Leefmilieu.

Wankele fundamenten

Beide organisaties grijpen nu terug naar de Aarhus-procedure om de Europese Commissie te vragen haar beslissing te herevalueren, op basis van haar eigen milieuwetgeving. Zo kan de Commissie haar beslissing herzien zonder tussenkomst van een rechter. Het is de ultieme mogelijkheid om beslissingen die in snelheid genomen zijn, of door de mazen van het net geglipt zijn, te heroverwegen en juridisch robuust te maken.

"De inkomenssteun aan landbouwers op wankele fundamenten bouwen, en hen bovendien door middel van het niet grondig onderbouwen van die steun naar een onzekere toekomst leiden, is nog los van de potentieel negatieve milieu- en natuurimpact niet het te bewandelen pad. Niet voor Vlaanderen en niet voor Europa", aldus Jos Ramaekers van Natuurpunt.

Ofwel mee aan tafel, ofwel procederen

Bram Bombeek, de nieuwe woordvoerder van minister Brouns, wijst er ook op dat de milieuverenigingen hun zeg hebben kunnen doen bij de opmaak van dat GLB in allerhande klankgroepen en via inspraakprocedures. "Ofwel zit je mee aan tafel, ofwel ga je procederen, maar ze moeten wel kiezen”, stelt Bram Bombeek.

Filip Van der Linden/Belga