De rechtbank van eerste aanleg in Gent beslistte dinsdag dat de klacht onontvankelijk is. Dat betekent dat de verkoop van 450 ha Zeeuws-Vlaamse landbouwgrond van het Gentse OCMW aan de BV Bijloke, een investeringsmaatschappij onder leiding van de familie Huts, niet nietig wordt verklaard. De boeren hebben geen belang aangetoond en de rechtbank verklaarde zich onbevoegd. Ze vindt dat een Nederlandse rechtbank zich over de zaak moet uitspreken.
“Dat was een beetje te verwachten, hé”, reageerde landbouwer Pieter Van Poucke. Hij en zijn partner krijgen nu de gerechtskosten voor hun kiezen, zelfs al zouden ze in beroep gaan. Dat zijn ze niet meteen van plan, al zijn ze nog in overleg met hun advocaat. “We moeten vooral in het oog houden dat het in de toekomst niet herhaald wordt. We moeten onze ogen open houden, en zorgen dat we sneller en beter kunnen ingrijpen”, vindt hij.
Burgerbeweging Constituante, die zich aansloot bij de landbouwers, is nog niet klaar met de zaak. “Volgens de rechter is alleen een rechtbank in Nederland bevoegd. Dit vonnis is een zuivere procedurekwestie: De rechter velt geen enkel inhoudelijk oordeel. Alles ligt open om aan een andere rechter de rechtsgeldigheid van de verkoop voor te leggen. Indien de landbouwers dit doen, dan zullen de grondrechtenactivisten opnieuw tussen komen”, zegt Raf Verbeke van Constituante.
Huts had in 2016 via een Luxemburgse vennootschap 450 hectare Zeeuws-Vlaamse landbouwgronden gekocht van het Gentse OCMW voor 17,5 miljoen euro. Landbouwer Pieter Van Poucke en zijn partner vroegen de ontbinding van de verkoop. Hun advocaat, Nic Reynaert, pleitte onder meer ongeoorloofde staatssteun, omdat het betaalde bedrag (€39.000/ha) onder de gangbare grondprijzen ligt, zeker gezien de uitstekende kwaliteit en ligging van de gronden.
OCMW Gent en Bijloke bv eisten een schadevergoeding van 10.000 euro van de boeren. De rechtbank ging niet in op de vraag tot schadevergoeding, maar oordeelde dat de klacht onontvankelijk is. De boeren hadden in Nederland naar de rechter moeten stappen en toonden geen belang aan, aldus de rechtbank.
“De boer had geen rechtmatig belang en heeft nooit interesse geuit om de gronden te kopen, stelde de advocaat van het OCMW eerder. Het was een beleidskeuze om in één perceel te verkopen. Dat was makkelijker uit administratief oogpunt, er waren dan geen restgronden en het OCMW zou een betere prijs krijgen volgens het makelaarskantoor. Er is geen sprake van staatssteun, geen enkele fout in hoofde van het OCMW en de vordering is onontvankelijk. Er is niemand uitgesloten. Het was een transparante procedure. Enkel de prijs heeft gespeeld en het was een correcte marktprijs.”
De klacht werd ook onontvankelijk verklaard omdat van de overdracht van de gronden geen melding was in een Belgische hypotheekkantoor. De vraag tot schadevergoeding is afgewezen, maar de boeren moeten wel een rechtsplegingsvergoeding betalen, ook als ze beslissen in beroep te gaan. Advocaat Nic Reynaert bekijkt of er beroep komt of er andere juridische middelen aangewend worden.
Verbeten pleit om Zeeuwse landbouwgronden van OCMW Gent
Aan het begin van zijn pleit zette advocaat Nic Reynaert de cijfers op een rijtje. In 2016 verkocht het Gentse OCMW 450 ha landbouwgrond aan de NV Bijloke voor ruim €17,5 miljoen. In 2014 schatte een taxatiebureau in opdracht van het OCMW de waarde van die grond nog op iets meer dan €20,5 miljoen. Rekening houdend met een stijging van de grondprijzen met 5 % per jaar, zoals de laatste jaren het geval was (volgens FedNot, nvdr.), waren die gronden in 2016 al €22,6 miljoen waard.
Staatssteun
“Een simpele rekensom leert dat de NV Bijloke ruim €5 miljoen onder de waarde van de gronden betaalde, €3 miljoen wanneer we geen rekening houden met de evolutie van de grondprijzen sinds 2014. Ook dat is hoger dan het toegelaten maximum aan staatssteun voor bedrijven, dat €200.000 over een verloop van 3 jaar bedraagt”, betoogde de raadsman.
Hij herhaalde zijn verzoek om schenkingsakten, aankoopakten, pachtcontracten en dergelijke meer te mogen inzien, om het precieze bedrag van het voordeel dat NV Bijloke genoot te kunnen vaststellen. “Daarin zijn zeker nog relevante elementen te vinden om de juiste waarde te bepalen, die hoogstwaarschijnlijk nog hoger ligt. Indien niet zou ik als advocaat van de tegenpartij die documenten meteen overgemaakt hebben”, maakt hij zich sterk.
Reynaert verwees in zijn betoog naar het feit dat de NV Bijloke al een aantal van de gronden heeft doorverkocht. “Dat doet zo’n bedrijf niet zonder er winst op te maken. Het is duidelijk dat de NV Bijloke een goed batje (koopje, nvdr.) heeft gedaan.”
Of toch geen staatssteun?
Een van de twee advocaten die pleiten voor het OCMW stelden dat er van staatssteun zoals in de Europese wetgeving geen sprake kan zijn. “Daarvoor moet de verkoop aan vier voorwaarden voldoen”, legde hij uit. “Ten eerste moet het economisch voordeel gefinancierd worden met staatsmiddelen. Ten tweede mag dat voordeel niet via de normale commerciële manier kunnen worden verkregen. Verder moet het slechts voor één of enkele ondernemingen gelden en leiden tot een onevenwicht in de markt.”
Wanneer het OCMW iets verkoopt, geldt het als privé-instelling, niet als publieke dienstverlener, pleitte de advocaat. Ook wees hij erop dat niemand was uitgesloten van de verkoop. Daar is Reynaert het niet mee eens. “De facto kan alleen grootkapitaal deelnemen, terwijl een openbare verkoop voor iedereen moet open staan. Daardoor zijn ook de regels rond openbare verkoop geschonden.”
Meerdere, kleinere loten
De hele zaak lijkt terug te voeren tot de vraag: Waarom bood het OCMW Gent geen verschillende kleinere loten aan, zodat ook landbouwers mee konden bieden? Het ging tenslotte om 79 percelen.
“De beleidskeuze om gronden in één lot te verkopen is gebaseerd op drie redenen: een vlotte administratieve afwikkeling, vermijden dat het OCMW met restgronden blijft zitten en een betere prijs krijgen”, zette de advocaat van de verdediging uiteen. Hij lichtte ook toe waarom het OCMW überhaupt tot verkoop overging: “De gronden bevinden zich ten eerste niet binnen haar werkingsgebied, en ten tweede genereerden ze geen goede opbrengst.”
“Stroman”
De eerste verdedigingslinie van de advocaten van het OCMW en die van de NV Bijloke richtte zich echter op de bevoegdheid van de Gentse rechter in de zaak. Volgens hen moet de zaak, als die al voor mag komen, in Nederland gepleit worden. Verder noemen ze de landbouwer die hen heeft gedagvaard “een stroman voor burgerbewegingen, zonder eigen belang” en de hele zaak een “actio popularis” of volksvordering. Omwille van geleden imagoschade en onkosten eisten ze meteen ook €10.000 van de boer in kwestie.
Reynaert is er zeker van dat de rechter zal oordelen dat hij bevoegd is. Ook inhoudelijk stelt de advocaat zich zelfzeker op: “De argumenten van de tegenpartij maakten op mij geen indruk.” De raadsman gelooft stellig in zijn ‘tweesnijdend zwaard’: ongeoorloofde staatssteun en een gebrekkige openbare verkoop. “Het is geen ‘criminele’ overtreding,” geeft hij evenwel toe, “maar tegelijk zeker niet toelaatbaar.”
Aangezien het om een lijvig dossier gaat en de kerstperiode eraan komt, zal de uitspraak - gepland voor 8 januari - makkelijk een maand vertraging oplopen, aldus Reynaert.
“We hebben die grond nodig”
Pieter Van Poucke is niet te spreken over de verdediging van het Gentse OCMW. “Ze zeggen wel dat ze niemand gediscrimineerd hebben bij de verkoop, maar welke landbouwer heeft er €17 miljoen liggen?” Samen met partner Annelies Marchand wil hij zijn verhaal doen in Landbouwleven, “want uiteindelijk is het voor de landbouw dat we onze nek uitsteken.”
Hoe helpt jullie rechtszaak de landbouw?
Pieter: “Waren die 450 ha in verschillende kavels verdeeld geweest, dan hadden er misschien wel landbouwers meegedaan. Wij zeker. En het is niet alleen deze zaak. Als je door Vlaanderen rijdt zie je overal pèrdjes lopen op privégrond die in feite gekocht is als belegging. Als landbouwer krijg je daar geen toegang meer toe. Waarschijnlijk zit de pachtwet daar voor iets tussen. Daarnaast maakt de aankoop van grond als belegging het land nog duurder dan het al is. De landbouwgrond moet iets meer terugkeren naar de landbouwer, vind ik.”
Jullie trekken ten strijde tegen het OCMW van Gent. Wat is jullie boodschap voor de politici daar?
Annelies: “Gent heeft een voedselstrategie. Het is één van de voortrekkers wat stadslandbouw betreft. Voedselteams, boerenmarkten, noem maar op: er zijn 1001 initiatieven hier. En het OCMW van zo’n stad sluit landbouwers flagrant uit van de verkoop van landbouwgrond? Die gronden liggen op 50 km van de stad Gent, maar in een land als België is dat de grond die haar Gentenaars gaat voeden. Alstublieft, als er landbouwpatrimonium beschikbaar is, zorg dan dat het in handen blijft van lokale landbouwers, en niet van een landbouwinvesteringsmaatschappij met maatschappelijke zetel in
Hoe ziet jullie bedrijf eruit?
Annelies: “Wij houden een zestigtal runderen, Blonde d’Aquitaine. Pieter is ook slager. Op onze hoeveslagerij ‘De Vierklaver’ in Lokeren verkopen we ons vlees rechtstreeks aan de consument. Ik sta ook met een kraampje op verschillende boerenmarkten, waaronder die in Gent. Op boerderijniveau werken we bio, maar vanaf het slachthuis niet meer. Daar komt teveel bij kijken.”
Welke akkerbouwteelten hebben jullie?
Annelies: “Voornamelijk grasland, want we zitten op zandgrond. Hier biologische maïs of granen telen lukt niet. De onkruiddruk is veel te hoog, en we hebben de tijd niet om er regelmatig met een wiedeg door te rijden. Net daarom zijn die gronden in Zeeuws-Vlaanderen voor ons zeer interessant. Hadden we wat van die poldergrond kunnen kopen, dan was maïs of granen zetten een optie.”
Hoeveel hectaren hadden jullie willen kopen?
Pieter: “Wij hadden in feite een drietal hectaren in gedachten, om toch een beetje te kunnen uitbreiden. Grootschalig zullen we nooit worden, maar nu is het soms té nipt. Met een droge zomer als deze zitten we met de schrik: Gaan we wel toekomen? Je weet, bio voeder aankopen is duur. Het zou goed zijn om eens te kunnen experimenteren met een biologische teelt, want daar is nog niet zoveel onderzoek naar. Maar die ruimte hebben we niet, omdat we het ons niet kunnen permitteren om die oogsten kwijt te spelen of te weinig opbrengst te hebben op ons land. En met het mestdecreet alleen al heb je grond nodig om runderen te kunnen houden.” Annelies: “We zitten echt nipt. We gaan zelfs iets inkrimpen in onze rundveestapel.We hadden deze grond echt wel kunnen gebruiken.”
De advocaat van OCMW Gent uitte grote dreigementen. Wat vinden jullie daarvan?
Annelies: “Ik snap niet waarom ze €10.000 schadevergoeding eisen van ons. Wij zijn niet met grote woorden en beschuldigingen in de pers gekomen. We willen het proces hier in het gerechtsgebouw voeren, niet in de media. Schadevergoeding? Voorlopig hebben ze nog geen schade geleden.” Pieter: “Ik denk dat het ook wel intimidatie is. Laten we hopen dat het niet zover komt dat we ze moeten betalen. Dat zou een serieuze streep door de rekening zijn.”
Hoe schatten jullie de afloop in?
Annelies: “Iedereen is heel positief. Of er echt een nietigverklaring van de verkoop komt, weet ik niet. Normaal zitten wij op onze boerderij, ver weg van advocaten en rechtbanken. We staan nu tegen hele grote spelers. De eerste vraag is of de rechter vindt dat hij de bevoegdheid heeft om zich hierover uit te spreken. Bovendien zijn een aantal gronden opnieuw verkocht. Als ze die partijen er ook bij gaan betrekken zijn we nog wel even bezig.”
