Voedsel en landbouw zijn strategisch, SALV adviseert strategisch
Tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst van de Strategische Adviesraad Landbouw en Visserij (SALV) overliep voorzitter Hendrik Vandamme niet alleen de nieuwe Visienota. Hij pleitte ook voor een bredere omschrijving voor de raad. De V van voeding zou een mooie aanvulling zijn.
Voorzitter Vandamme, tevens voorzitter van het Algemeen Boerensyndicaat (ABS), belichtte tijdens zijn nieuwjaarsspeech voornamelijk de recente strategische visienota van de SALV.
In mei 2017 identificeerde de SALV namelijk 5 uitdagingen voor een duurzame toekomst voor de Vlaamse land- en tuinbouw, op vraag van de commissie Landbouw, Visserij en Plattelandsbeleid van het Vlaams Parlement (zie kader).
In december 2022 formuleerden de ledenorganisaties van de SALV unaniem antwoorden op deze uitdagingen in een strategische visienota. “Voedsel is strategisch, landbouw is strategisch en de SALV adviseert strategisch. Dit is dus niet nog maar eens een visie of target of de kijk van 1 onderzoeker”, benadrukt Vandamme. Het is wat de hele SALV samen vindt!” De SALV bestaat uit 17 organisaties, gaande van landbouworganisaties tot diverse ngo’s, milieu- en ketenorganisaties.
Vandamme belichtte in vogelvlucht enkele kansen per uitdaging. De volledige omschrijving kun je vinden op www.salv.be.
Weerbaarheid versterken
Een heel belangrijke uitdaging is het versterken van de weerbaarheid, veerkracht en autonomie van onze land- en tuinbouw(ers) door een aantrekkelijk inkomen, een stabiel beleid en stabiele markten. Vandamme verwees als voorbeeld naar de huidige impasse omtrent het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) en het Mestactieplan (MAP) (n.v.d.r. op de dag van de samenkomst, 3 februari, bereikte de Vlaamse regering nog geen akkoord over het GLB). “We snakken naar een breder socio-economisch beleid met verbeterde correctie- en interventiemechanismen. En we hebben nood aan een passend en op diversiteit gericht stimulerend beleid met voldoende middelen om een aantal transities die van ons worden verwacht te kunnen waarmaken.”
Multifunctioneel ruimtegebruik
Een tweede kans ziet de SALV in de positionering van de landbouw binnen het multifunctioneel ruimtegebruik. "Ook hier is nood aan een breed gedragen coherente beleidsvisie”, stelde de voorzitter van de SALV. “Dit moet beleidsdomeinoverschrijdend gebeuren, iets wat vandaag meer dan ooit aan de orde is. Het is immers nodig om iedereen in de sector het nodige houvast te geven. Daarbij streven we naar een actief openruimtebeleid met de finaliteit om voedsel te produceren, mee aan landschapszorg te doen, (meer) oog te hebben voor de biodiversiteit, bodemkwaliteit en -vruchtbaarheid. Het zijn begrippen die iedereen kent en die erg belangrijk zijn om onze rol te spelen in de Vlaamse open ruimte.”
Milieugebruiksruimte
Een derde uitdaging die in 2017 werd geformuleerd, was de inpassing van landbouw binnen de milieugebruiksruimte. Vandamme: “Daarbij hebben we nood aan een ondersteunend beleid om de verduurzaming van de productie te kunnen bewerkstelligen. Dat ondersteunend beleid moet ook effectief zorgen voor een rechtvaardig - just transition - beleid binnen de Green Deal.” De SALV ziet hiervoor meerdere invalswegen waarlangs de land- en tuinbouwers kunnen beantwoorden aan een daling van de effectieve druk op milieu, bodem, natuur en klimaat vanuit onze productie. Er moet volgens de SALV ook meer ingezet worden op circulariteit.
“Bio-economie is een zeer breed begrip, maar we zien zeer veel kansen om daar binnen de land- en tuinbouwsector op in te spelen. Vanuit de sector zien we de landbouw ook als deel van de oplossing voor de klimaat- en biodiversiteitsproblematiek. We vragen aan het beleid om bovendien oog te hebben voor ecosysteemdiensten en voor groen-blauwe diensten die geleverd (kunnen) worden door de land- en tuinbouwers.”
Breder maatschappelijk draagvlak
In 2017 werd ook gevraagd naar een breder maatschappelijk draagvlak. “De Vlaamse overheid speelt hier deels op in door onder meer het Vlaams voedselbeleid uit te rollen waarbij de overheid de Vlaamse voedselproductie erkent als zijnde strategisch. Die strategische voedselproductie kan uiteindelijk maar goed draaien als land- en tuinbouwers een volwaardig inkomen behalen, als de productieactiviteiten rendabel zijn, en als deze op een duurzame manier gebeuren. We kijken hierbij ook naar het principe van de 6 F’en, namelijk food, feed, flower, fiber, fuel en fun. Het is uitermate belangrijk dat de burger ook weet dat in Vlaanderen duurzaam voedsel geproduceerd wordt.
Er moet dus nog meer ingezet worden op de verbinding boer-burger, maar in een verstedelijkt gebied als Vlaanderen is ook de verbinding stad-platteland belangrijk.” De SALV ziet kansen in het vergroten van de interactie tussen de verschillende partijen. “Essentieel is dat er voldoende en op een correcte manier geduid wordt wat onze voedselproductie inhoudt. We zien namelijk kansen in een doorgedreven sensibilisering.”
Klaar voor veranderingen
De laatste uitdaging die in 2017 werd omschreven, is hoe je land- en tuinbouwers kunt klaarstomen voor veranderingen binnen de grenzen van de ‘volhoudbaarheid’, het Zuid-Afrikaanse woord voor duurzaamheid. Volgens Vandamme is het een betere omschrijving voor wat duurzaamheid kan betekenen, zeker op menselijk vlak. “We zien kansen om te werken aan de economische en psychologische weerbaarheid. Er is bijvoorbeeld in 2022 een Vlaams plan gelanceerd in het kader van het welzijn bij land- en tuinbouwers. We vragen ook aan de overheid om een beleid te maken dat rekening houdt met een gelijk speelveld, onder andere in het kader van de handelsakkoorden, en om beleidskeuzes te onderbouwen met landbouwimpactstudies of andere mechanismen om de gedragenheid te verhogen op het terrein.
Daarnaast vragen we ook een inclusief en doeltreffend innovatiebeleid. Het woord innovatie is voor sommigen als een rode lap op een stier, maar het is uitermate belangrijk om ook dat traject te kunnen berijden om tegemoet te komen aan de maatschappelijke verwachtingen.” De SALV vraagt hier aandacht voor in het onderwijs, ook in het naschools onderwijs, zodat iedereen die actief is in de sector mee blijft met alles wat kan en mogelijk is op technisch vlak.
Vandamme: “Inclusief betekent ook dat er een welzijnstoets gebeurt. Je moet als overheid kunnen inschatten wat de impact is van de beleidskeuzes die gemaakt worden op de mensen die het op het terrein moeten waarmaken.” Vandamme pleitte daarbij voor een herinvoering van de reguleringsimpactanalyse in het beleidsdomein Landbouw en Visserij.
Tien principes
De SALV gaat zelf ook aan de slag met de visienota. De SALV zal het document de komende jaren hanteren ter oriëntering van concretere aanbevelingen in toekomstige adviezen.
De uitdagingen ombuigen tot kansen, dat kan de land- en tuinbouwsector niet alleen. Naast inspanningen bij de andere actoren in het agrovoedingssysteem is ook een constructief beleid dat uitdagingen niet verder uitdiept, maar effectief weet weg te werken, noodzakelijk bij de verschillende overheden en beleidsdomeinen. Samenvattend somde de SALV daarom in de betreffende Visienota 10 bestuurlijke principes op voor een constructief beleid voor een duurzame Vlaamse landbouw van de toekomst.
Andere projecten
Binnen de werking van de SALV lopen nog diverse andere projecten. Vandamme haalde onder meer het complexer project omtrent de noordzuidverbinding in Limburg aan. “Dit project leeft al heel lang in de provincie Limburg en is er erg belangrijk voor een verbeterde mobiliteit. Ook hier is aandacht nodig voor de natuurwaarden en de landbouwers actief in het voorziene traject.” Verwijzend naar de moeilijkheden voor de vergunningen voor het nieuwe voetbalstadion van Club Brugge stelde de voorzitter dat het vandaag de dag niet eenvoudig is voor de ontwikkeling van privé-initiatieven, maar dat de land- en tuinbouw al lage tijd gewoon stilligt.
De SALV neemt ook eigen initiatieven naar aanleiding van gedachtenwisselingen binnen de raad. “Zo pikken we deal 2 binnen het Vlaamse voedselbeleid op, namelijk een eerlijk inkomen en prijsvorming. In dat kader kijken we ook over de grens en naar de expertise van de Nederlandse professor Willy Balthussen. We luisteren binnenkort naar zijn bevindingen omtrent dit thema binnen de land- en tuinbouw.”
Daarnaast wordt ook gewerkt aan thema’s zoals klimaatadaptatie en het bodempaspoort.
De V van voeding
Een van de kansen, volgens Vandamme, is de opvolging en uitwerking van het voedselbeleid. “Dat is iets wat we echt niet willen loslaten. Het is ook een manier om op een breder vlak te kunnen praten over onze Vlaamse landbouw en visserij”, vindt Hendrik Vandamme. “De SALV heeft hier de voorbije jaren trouwens al enkele adviezen over uitgebracht.”
Vandamme opperde (opnieuw) om de V van SALV in de toekomst niet alleen voor ‘visserij’ te gebruiken maar ook voor ‘voeding’. Dit naar analogie van het ILVO, het huidige Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek, dat ‘voeding’ jaren geleden ook toevoegde aan zijn bestaande naam. En ook het departement Landbouw en Visserij heeft al heel wat werk verricht omtrent voeding. “Wij vinden dan ook dat het moment gekomen is om formeel te vragen aan de minister van Landbouw of het woord ‘voeding’ mag toegevoegd worden aan de volledige benaming van de SALV. De brief ligt klaar en we hopen op een positief antwoord.”
Om hieromtrent verder te kunnen werken en in de toekomst ook ander thema’s zoals water, energie en ruimte verder te kunnen uitdiepen hoopt de voorzitter tevens op een bijkomende werkkracht voor de SALV.
Visserij
Advies geven over zeevisserij is natuurlijk ook een van de kerntaken van de SALV. De raad geeft niet alleen advies over het strikte visserijbeleid, maar ook over andere beleidsinitiatieven die een invloed hebben op de visserij. Deze adviezen over visserij worden opgemaakt door de Technische Werkcommissie Visserij (TWV). De SALV gaf in 2022 onder meer ook een aanzet voor strategische deals die van belang zijn voor de visserijsector in het kader van het Vlaams voedselbeleid.
