Luchtremtechnologie vraagt een goede afstelling en onderhoud

Constructeurs kregen nog tot 2020 de tijd om zich aan te passen.

De Europese richtlijn kan nog enkel gehaald worden met een dubbelleiding remsysteem. Een dubbelleiding remsysteem kan pneumatisch of hydraulisch zijn. Ook al reageert olie sneller dan lucht (olie is immers niet samendrukbaar) toch kiezen quasi alle constructeurs voor een pneumatisch systeem omwille van de lagere kostprijs en de zachte proportionele bediening van de aanhangwagenremmen. Voor een snelle remreactie is veel lucht nodig in combinatie met korte leidingen.

Deze bijkomende technologie vraagt ook de nodige aandachtspunten naar onderhoud en afstelling. De laatste jaren komen hierover dan ook veel vragen. Het Praktijkcentrum Land- en Tuinbouw (PCLT) heeft intussen de nodige opleidingen klaar en geeft hieronder een overzicht.

Voordelen dubbelleidingremsysteem

Een tweeleidingremysteem heeft een voordruk (gele leiding of commandoleiding, meestal 2-3 bar) en een remdruk (rode leiding of voorraadleiding op 8 bar) om te remmen. Hierdoor kan sneller geremd worden (minder drukopbouw). Door een luchtvoorraad (luchtketel) kan een losbreekrem voorzien worden. Deze zorgt ervoor dat als een aanhanger losbreekt, het systeem automatisch kan remmen en de aanhanger niet de vrije loop neemt. Met een dubbelleiding remsysteem kan je ook veel beter doseren. De remkracht en remtijd kan je apart instellen op de tractor en het getrokken voertuig. De instelling dient om een strekeffect van de combinatie te bereiken. De remkracht kan ook afgestemd worden in functie van het gewicht van de lading.

Deze mogelijkheden verhogen de verkeersveiligheid zeer sterk bij zowel remmen, losbreken als noodremmen.

Onderhoudstips van de luchtremmen aan de tractorzijde

Riem Bij een pneumatisch systeem wordt de luchtdruk opgewekt door een compressor die aangedreven wordt door een multi-V-riem van de dieselmotor (figuur 1). Deze riem moet in goede staat zijn en mag geen barsten bevatten. Ze is gemaakt met inwendige glasvezelkoorden omwille van de grote treksterkte. Bij het knijpen van de riem of het monteren van de riem met een schroevendraaier kunnen deze koorden breken, waardoor de riem niet meer in staat is om de nodige kracht over te brengen.

Olie De compressor kan gesmeerd worden door het oliecircuit van de motor, maar in veel gevallen heeft de compressor een eigen carter met olie. Het is uiteraard noodzakelijk dat er voldoende olie in het carter zit en de controle van het niveau maakt deel uit van een onderhoudsbeurt. Net zoals een niveaucontrole van het remolieniveau van de tractor. Landbouwtractoren maken gebruik van hydraulische olie (LHM) voor hun remsysteem.

Antivries In lucht zit er waterdamp. Daarom zit tussen de compressor (2) en de voorraadketels (5) een antivriespomp of een luchtdroger. Bij afkoeling van lucht ontstaat er condens en dit bevriest bij temperaturen beneden 0 °C. Deze bevroren condens doet alle luchtdrukonderdelen vast zitten, waardoor er geen remwerking zou zijn. Als er een antivriespomp aanwezig is, dienen we het antivriesvat bij te vullen met speciale antivries voor luchtdrukcomponenten. Deze antivries wordt verkocht door de constructeurs van luchtdrukcomponenten waarbij WABCO en Haldex de bekendste zijn. Gebruik geen pure alcohol want dit tast het vet in de ventielen aan. Gebruik geen antivries bestemd voor de motor, want dit doet de ventielen kleven net zoals ruitenwisserantivries.

Luchtdroger Lucht aangezogen op de boerderij bevat ook veel zuren en deze kunnen de luchtdrukventielen laten corroderen. Vandaar dat constructeurs van landbouwmachines tegenwoordig kiezen voor een luchtdroger. Deze luchtdroger heeft een opgebouwd filterpatroon waarin granulaat zit die de luchtvochtigheid, zuren en compressoroliedamp opneemt.

Filter Onder deze granulaatfilter zit een drukregelaar en een aflaatklep. Normaal wordt deze granulaatfilter om het jaar vervangen. Dit hangt ook af van het gebruik van de machine. Controleer de luchtaflaatkleppen van de luchtvoorraadtanks. Zit daar veel water in, dan is het filterpatroon zeker aan vervanging toe. Om het granulaatfilterpatroon te vervangen heb je een riemsleutel nodig. De aflaatklep van de luchtdroger dient om de luchtketeldruk wat af te laten als de gewenste maximumdruk bereikt is. Tegenwoordig zit daar vaak ook een geluidsdemper op.

Ventiel Het aanhangwagenstuurventiel (figuur 1, nr. 8) is het belangrijkste onderdeel aan de tractorzijde voor een juiste afstelling van de remdruk. De splitsing A1 met zwart koppelhandje komt niet vaak meer voor. De onderdelen in de zwarte kaders op figuur 1 zijn aanwezig bij een standaard dubbelleiding luchtremsysteem. Er kan ook gekozen worden voor een duo-matic-koppeling die aan- en afkoppelen vergemakkelijkt met minder kans op lekkages.

Aandachtspunten van de luchtremmen op de aanhanger

Het luchtremcircuit gaat verder aan de zijde van de getrokken landbouwmachine (figuur 2). Vanaf de koppeling met de tractor voorziet men vaak een zeefilter aan de leidingen (zie foto) om eventueel vocht op te vangen, mocht de luchtdroger niet of onvoldoende werken. Het belangrijkste onderdeel in dit circuit is de aanhangwagenremventiel (figuur 2, nr. 3). Hiermee wordt de remkracht en starttijd ingesteld waarmee de aanhangwagen moet remmen.

Is een aanhanger gekeurd voor 8 ton of meer én voor een snelheid hoger dan 30 km/u, dan moet deze ook voorzien zijn van een Automatisch Lastafhankelijk Remventiel (ALR-klep). Deze ALR-klep past de remkracht automatisch aan op het totaalgewicht van de aanhanger. De lading wordt gemeten via doorbuiging van een verenpakket, de druk van de hydraulische vering of de druk van de luchtvering, en stuurt op basis hiervan de remkracht aan. Bijkomend heb je hiermee ook een gewichtsindicatie, die na omrekening de lading voorspelt.

Getrokken werktuigen waarvan de massa maximaal 10% hoger wordt, zoals een balenpers, hoeven geen lastafhankelijk remsysteem te hebben.

De remsteller tussen remcilinder en trommelrem

Het is ook nuttig om te controleren of de wielen van de aanhanger vrij ronddraaien en dat de remmen niet blijven slepen of de remschoenen versleten zijn. Bij veel aanhangers zit hiervoor op de remhefboom tussen remcilinder en trommelrem een automatische remsteller met aanduiding. De remsteller regelt de speling tussen de remschoenen en de remtrommel van het wiel.

De pijl op de remsteller (zie foto en figuur, bij een Dezeure-aanhangwagen) toont de richting bij het remmen. Dit verhindert dat je de remsteller verkeerd monteert. De remstellers kunnen van een slijtage-indicator voorzien zijn.

De leidingen

Controleer ook de flexibele slangen op schade en bevestig ze op dummy aansluitingen wanneer de aanhanger niet aangekoppeld is om vocht en vuil te voorkomen. De Duo-matic koppeling (zie foto) sluit de leidingen automatisch af. In de aanhangerleidingen zitten soms zeeffilters, deze kan je schoonblazen met perslucht.

Remharmonisatie en voorijling voor een veilige remweg

Een goede diagnose van het pneumatisch remsysteem gebeurt met manometers. Dit heb je nodig om de werking en de afstelling van de meeste componenten te controleren. Ook is er nood aan een goede remharmonisatie. Dit wil zeggen dat de remkracht evenredig verdeeld moet zijn tussen de trekker en de aanhanger.

Remt de tractor teveel, dan gaat de tractor in schaar bij een krachtige, langdurige remming of op een glad wegdek. Remt de aanhanger teveel dan worden de remmen van de aanhanger overbelast en oververhit. De wielen van de aanhanger gaan ook blokkeren waardoor de remweg op asfalt of beton groter wordt. Om het geheel tractor en aanhanger gestrekt te houden tijdens de remming moet de aanhanger eerst beginnen met remmen. Dit noemt men voorijling.

De voorijling stel je af aan de tractorzijde via een draaiknop aan het aanhangwagenremventiel (figuur 1). Met dit ventiel kunnen we de tijd bijstellen die nodig is om de aanhangwagen eerst te laten remmen.

Toekomst

De nieuwste technologie in luchtremmen is een aansturing met EBS of elektronic brake system en komt vanuit de transportsector. EBS is een verdere ontwikkeling van ABS of ‘antiblokkeersysteem’. Bij ABS is dit een elektronische regelunit die voorkomt dat de wielen van een voertuig gaan blokkeren en slippen bij krachtig remmen, bijvoorbeeld bij een noodstop.

Het EBS wordt aangestuurd door een ECU en verdeelt het remvermogen beter over de verschillende remmen van het voertuig en voorkomt dat het voertuig kantelt. Via de luchtvering kan de aanhangwagen ‘recht’ gezet worden op een hellend rond punt om kanteling te voorkomen. De elektronische remregeling behaalt ook kortere activeringstijden en kortere remafstanden.

In de toekomst zullen ook op landbouwmachines actieve en passieve rijhulpsystemen hun intrede doen die de EBS zullen aansturen en zorgen voor een nog betere verkeersveiligheid.

Geert Vandenbriele en Bart Vandaele (PCLT)