Steeds meer ‘eeuwige’ PFAS-chemicaliën in fruit en groenten in Europa

De ngo's voerden een analyse uit op de officiële data van de nationale monitoringsprogramma's van pesticidenresidu's in voeding in de lidstaten. Het gaat om 278.516 stalen van fruit en groenten. Tussen 2011 en 2021 nam het volume van fruit dat gecontamineerd is met PFAS toe met 220%.

Vooral in Europa gekweekt zomerfruit blijkt getroffen, zoals aardbeien (37% in 2021), perziken (35%) of abrikozen (31%), blijkt uit het rapport van dinsdag. Het rapport is afkomstig van verschillende organisaties, waaronder het Pesticide Action Network (PAN) Europe, dat in november 2023 al een eerste studie over het onderwerp publiceerde.

In Europa gekweekte groenten zijn verhoudingsgewijs minder vervuild. Daar is er wel een stijging van 247% op 10 jaar. Witloof (42%) en komkommer (30%) waren het vaakst gecontamineerd in 2021.

België

Van de 20 onderzochte EU-landen waren fruit en groenten uit Nederland (27%), België (27%), Oostenrijk (25%), Spanje (22%), Portugal (21%), Griekenland (18%) en Frankrijk (17%) in 2021 het vaakst vervuild met PFAS. Tussen 2011 en 2021 zijn residuën van 31 verschillende PFAs teruggevonden in Europees fruit en Europese groenten.

Wat België betreft, werden residuën van PFAS vastgesteld in 285 van de 1.160 stalen (24,6%) die tussen 2011 en 2021 genomen zijn. Het gaat om 14 soorten PFAS in totaal. In stalen van fruit (34%) werden verhoudingsgewijs meer residuën PFAS aangetroffen dan in stalen van groente (12,3%). Het aantal stalen van fruit met residuën van PFAS steeg van 28 stalen (14,3%) in 2011 naar 59 stalen (25,5%) in 2021. Voor ons land is de dataset beperkt, merken de auteurs van het rapport op, omdat het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) ‘random stalen neemt van zeer weinig producten, in vergelijking met andere lidstaten’.

Omdat het door Europa minimaal vereiste aantal stalen in verhouding staat met de grootte van de lidstaten, haalt België vaak de drempel van 100 stalen van fruit en groente per jaar niet. Andere kleine lidstaten beslissen echter om meer stalen te nemen dan het minimaal vereiste aantal en hebben bijkomende nationale controleprogramma's opgezet waarvoor ze random stalen nemen. België daarentegen houdt zich aan het minimaal vereiste aantal willekeurige stalen en neemt de rest van zijn stalen op basis van risico's.

“Dat beperkt de verzameling van uitgebreide gegevens en de beoordeling van de blootstelling van consumenten aan PFAS-residuën in de weg”, klinkt het.

‘Forever chemicals’

PFAS danken hun bijnaam van 'forever chemicals' aan het feit dat ze bijna niet afbreekbaar zijn van zodra ze in het milieu terechtkomen - en in sommige gevallen een nefaste impact hebben op de gezondheid. Ze worden gebruikt in de industrie, maar ook in consumentenproducten, zoals de antiaanbaklaag van pannen. Daarnaast gebruikt de landbouw dergelijke substanties. Uit het rapport blijkt dat PFAS die het vaakst gebruikt worden in de landbouw de fungiciden fluopyrame en trifloxystrobine zijn, en insecticide flonicamide.

Uit een persbericht van PAN Europe blijkt dat de resultaten van het rapport ‘aantonen dat het gebruik van PFAS in pesticiden steeds vaker leidt tot een opname’ van residuen van die substanties ‘bij de Europese consumenten’ en dat ‘die bron van vervuiling niet mag geminimaliseerd worden in vergelijking met andere PFAS’.

Vorig jaar zette de Europese Unie een eerste stap om het gebruik van PFAS te beperken. Maar pesticiden die geklasseerd staan als PFAS vallen niet onder die beperking, want fytosanitaire producten worden gereglementeerd door aparte regelgeving. “De continue accumulatie van PFAS in de bodem, in het water, in de voedselketen en in de cocktails die eruit voortkomen, vormen een chronisch gezondheidsrisico. Het is dringend nodig om ze te verbieden in alle voedselproducten en in dierenvoeding om de gezondheid van burgers te beschermen”, klinkt het.

Belga