Aart van den Ham: ‘Wachttijd op ontwormingsmiddel kan biologische pluimveesector fataal worden’
Hij kwam alleen van de Veluwe (midden van Nederland) naar het Groningse Wildervank in het uiterste noorden van Nederland, maar ontmoette daar de liefde van zijn leven. Inmiddels hebben Aart en Jasmijn van den Ham 24.000 biologische leghennen en een proefstal met 3.600 onderzoekshennen van Agromix.
De ouders van Aart van den Ham hadden een klein leghennenbedrijf op de Veluwe en de opa van Aart was ook al kippenboer. “Mijn ouders hadden echter 2 oude stalletjes aan de rand van een industrieterrein met 5.800 Lohmann-leghennen”, vertelt Aart. “Het laatste koppel ging in 2013 weg.” De vader van Aart had ook al 2 kleine proefstalletjes en werkte in dat kader samen met het Nederlandse mengvoerbedrijf ABZ De Samenwerking (voorheen ABZ Diervoeding).
Aart wilde zijn vader opvolgen als leghennenhouder en ging daarom met zijn ouders op de Veluwe rondkijken voor een geschikt pluimveebedrijf met ontwikkelingsmogelijkheden. Omdat het lastig was om op de Veluwe een bedrijf te vinden, ging hij in heel Nederland te koop staande pluimveebedrijven bezoeken. Aart: “Aanvankelijk wilden wij als gezin – dus ik samen met mijn ouders – verhuizen naar deze nieuwe locatie, maar uiteindelijk zag mijn moeder dat toch niet zitten.”
Aankoop en renovatie Freilandbedrijf
In januari 2010 ging hij met zijn ouders naar de locatie waar hij nu boert, in Wildervank, om te kijken hoe dit te koop staande bedrijf eruitzag. Het ging om een woonhuis met een Freilandstal voor 19.000 leghennen. “Ik weet nog goed dat het er steenkoud was en ik wist niet zeker of ik dit bedrijf wel wilde kopen. Mijn ouders en ik lieten het op dat moment even rusten.” In december van datzelfde jaar besloten Aart en zijn ouders om toch opnieuw naar dit bedrijf te gaan kijken, en besloten ze om het te kopen.
In 2011 verhuisde de jonge pluimveehouder naar zijn nieuwe locatie in Wildervank. Het volièresysteem in de stal was echter wel aan vervanging toe. Gelukkig hielpen de ouders van Aart hem om zowel het woonhuis op te knappen als om de stal te renoveren. “De stal hebben wij ineens ook 15 m verlengd van 85 naar 100 m. Verder werden alle elektra vernieuwd en kwam er een compleet nieuw volièresysteem van Big Dutchman in.” In de nieuwe volièrestal kwamen 15.000 biologische leghennen. Het eerste koppel betrof Hyline Silver-hennen van Agromix, die op 22 december 2011 werden opgezet. “Ik koos voor Agromix, omdat mijn vader hier ook hennen van kocht in die tijd.”
Proeven doen voor mengvoerbedrijf
Voor Aart viel de verhuis – van hem alleen – naar het uiterste noorden van Nederland niet mee. In het hoge noorden van Nederland heerst een heel andere cultuur als op de Veluwe, dat in het midden van Nederland ligt. Verder woont Aart ook vrij afgelegen. Gelukkig had de jonge pluimveehouder nog wel de kerk in Veendam en die moest verbouwd worden. "De oom van mijn huidige vrouw hielp ook met die verbouwing en die zei dat hij 2 leuke nichtjes had." Hij kwam in contact met een van de nichtjes, Jasmijn. Inmiddels zijn Aart en Jasmijn getrouwd en hebben ze 2 kinderen.
De ouders van Aart stopten dus in 2013 met hun pluimveebedrijf en dus ook met de proefstal. “ABZ Diervoeding vroeg toen aan mij of ik de inrichting wilde overzetten vanuit de proefstal van het ouderlijke huis naar een kleine stal hier, zodat zij door zouden kunnen gaan met proeven doen." Jasmijn en Aart stemden hiermee in en in september 2013 begonnen de proeven voor ABZ Diervoeding. De proeven werden uitgevoerd op koppelbasis, meestal waren het voerproeven of geneticaproeven. De familie Van den Ham draaide 2 rondes van ongeveer 80 weken voor ABZ Diervoeding.
De biologische leghennen in hun biologische stal waren Hyline Silver-hennen van Agromix. “Dat bedrijf vroeg op een gegeven moment ook of ze bij ons een proefkoppel leghennen op mochten zetten. Omdat ik inmiddels voer afnam van mengvoerbedrijf Reudink en omdat ik een hogere vergoeding kreeg van Agromix, ben ik overgestapt naar Agromix.” De afgelopen tijd werden er in de proefstal diverse hennen opgezet zoals de Hyline W36 (een geneticaproef), een witte hen, die relatief kleine eieren legt en een bovengemiddelde voerconversie heeft. Ook worden er proeven gedaan met de Hyline W80 en de Nick Chick.
Uitbreiding naar 24.000 biohennen
Rond 2015 vroeg de familie Van den Ham een bouwblokwijziging en een vergunning aan voor de bouw van een stal voor 9.000 biologische leghennen. Die vergunning kwam al in 2016 en in het voorjaar van 2017 begon de bouw van deze stal. Eind juli 2017 kwam de eerste ronde hennen in de nieuwe stal, waarmee de familie dus op een totaal van 24.000 leghennen kwam. In april 2022 werden er 270 (99.700 kW) zonnepanelen op de bestaande stal gelegd, na vervanging van het deels asbest-houdende dak door sandwichpanelen. En dat bleek een goede zet te zijn in verband met de energieprijzen, die daarna flink stegen. Aart enthousiast: “Ik heb de afgelopen 2 rondes dan met de Nick Chick gedraaid. Ik had werkelijk 2 toprondes. Op 90 weken leeftijd had ik 440 eieren p.o.h. (per opfok hen), met een voerconversie van 2,10 en 2,13 en een uitval van 4%, waarvan 1% door roofvogels.”
Maar ook de proefstal bevalt hun goed. De familie Van den Ham verzamelt alle data van de 2 x 1.800 proefhennen voor Agromix. Zelfs de eieren van de hennen worden per dag gewogen. Aart: “Sinds 1 maart 2023 hebben wij de opvolger van de Nick Chick zitten, de Chrystel Nick. Deze hen wordt mogelijk de concurrent van de Dekalb White.” Aart van den Ham vindt de Nick Chick qua bevedering wel wat beter, maar qua eigewicht en legpersistentie vindt hij de Chrystel Nick beter.
Kunnen wij bio blijven?
In het voorjaar van 2022 haalde de familie Van den Ham het asbest van de stal die er al stond. Daarnaast werd er een stuk Wintergarten aangebouwd, in totaal 3 x 72 m extra. Aart: “En in verband met de nieuwe (omstreden) regelgeving voor biologische bedrijven in Europa vanaf 1 januari 2025, kunnen wij, van zodra het wettelijk nodig is, een verplaatsbare binnenwand plaatsen, zodat wij aan deze nieuwe regelgeving voldoen. De Wintergarten mag je vanaf 1 januari 2025 helaas niet meer meerekenen als leefoppervlakte voor de leghennen. Wij vinden deze wetgeving trouwens veel te abrupt ingaan. Er had een overgangstermijn van minimaal 10 jaar moeten zijn, zodat je er als ondernemer flink wat jaren voor kunt reserveren (om het geld bij elkaar te sparen).”
Het kost de familie Van den Ham namelijk 400.000 euro per stal ( dus voor 2 stallen 800.000 euro) om aan deze wetgeving te kunnen voldoen. Vandaar dat de familie er zelfs over nadenkt om weer een regulier leghennenbedrijf te worden. “Door alle EU-regelgeving die er nog zit aan te komen, waardoor onze kostprijs nóg veel meer zal stijgen, is het de vraag of het nog wel realistisch is om biologisch te blijven.” Daarbij speelt ook nog dat de familie al veel kosten gehad heeft de afgelopen jaren, omdat ze na 4 oktober 2022 een tijdlang moesten leegstaan omdat de hennen vogelgriep hadden. Gelukkig waren ze daar wel voor verzekerd.
Eindelijk weer marge
Uiteraard heeft Aart enorm veel last gehad van de lange periode met lage prijzen voor biologische eieren de afgelopen maanden in Europa. Hij levert zijn biologische eieren momenteel aan het Duitse Eifrisch.
Aart: “Gelukkig zakken de voerprijzen weer, zodat er weer enige marge ontstaat.” Om de kosten verder te drukken koopt de familie rechtstreeks tarwe, maïs, gerst en kalksteen in bij het Duitse mengvoerbedrijf Raiffeisen Ems-Vechte en ABZ De Samenwerking. De tarwe en gerst gaan door een wals en de maïs door een Oostenrijkse CCM-schijvenmolen. Per weeghoeveelheid van 22,5 kg komen de tarwe, gerst en maïs uit de voorraadbunkers. De kalksteen en het kernvoer komen rechtstreeks vanuit de silo in de weger. Daarna komt het in de dagvoorraad. Bijzonder is dat er door alle vijzelbewegingen geen kegelmenger nodig is. Het zelf mengen levert de Nederlandse pluimveehouder gemiddeld een besparing van 1,50 euro per leghennenplaats op.
De familie Van den Ham heeft al in 2021 bezwaar ingediend tegen de Europese plannen inzake de wachttijd op synthetische ontwormingsmiddelen, die sinds 1 januari dit jaar is ingegaan. Aart van den Ham: “De synthetische ontwormingsmiddelen hebben een wachttijd van 0 dagen, maar voor biologisch wordt sinds 1 januari jl. dus 48 uur gehanteerd na de laatste dag van inzet. De kortste mogelijkheid is nu dus 5 dagen plus 2 dagen wachttijd geworden.” Ook de Nederlandse biologische sector als geheel heeft bezwaar ingediend tegen deze nieuwe wetgeving.
Aart: “Door middel van wormonderzoek bekijken wij momenteel de hoeveelheid wormeieren in de mest. Op basis daarvan kunnen wij nu de wormenpopulatie in de hennen in de hand houden door tijdig een kruidenmix in te zetten via het voer, maar het blijft behelpen. Je kunt de wormendruk alleen onderdrukken, maar je kunt de wormen in de darmen niet uitroeien.”
Een groot nadeel van een hen die wormen heeft, is dat zij veel meer voer vreet. Verder hebben de wormen ook invloed op de levensduur van de hen. Dus ze leeft meestal korter, volgens de pluimveehouder. “Als ik echter één keer ontworm in noodgeval, dan kost mij dat maar liefst 15.000 euro per keer voor een periode van één week. Hoe lang ik het nog kan rekken dat ik niet ontworm met synthetische middelen, is de vraag. Als ik heel eerlijk ben, is deze vorm van dieren houden niet echt prettig.” Als de Europese Unie de biologische sector als geheel wil laten groeien, dan moet ze volgens de familie Van den Ham ook kijken naar het dierenwelzijn. En volgens hen zorgen de huidige wachtdagen op synthetische ontwormingsmiddelen juist voor een slechter dierenwelzijn. Aart: “Ik zou Brussel willen voorstellen om synthetische ontwormingsmiddelen toe te laten in de biologische sector op basis van wormeierenonderzoek, zodat er minimaal inzet van middel is, maar wel een wachttijd (net als de reguliere sector) van 0 dagen.”
Biologische moederdieren
Een laatste punt dat familie Van den Ham zorgen baart, is de verplichting van biologische moederdieren. “Ik sta er op zich wel achter, maar het wordt wel barslecht uitgelegd naar de consument toe. Daardoor zal ook deze kostprijsverhoging wel weer rücksichtslos op ons bord komen. Wij vinden het als familie ongelofelijk en heel oneerlijk dat biologische eieren in de supermarkt alleen maar duurder worden en dat wij er soms niets aan verdienen, maar soms zelfs verlies draaien, terwijl anderen dus blijkbaar hun zakken aan het vullen zijn.”
