Bossen in agrarisch gebied worden nu strenger beschermd

Op 31 maart 2017 heeft de Vlaamse Regering die bossen voorlopig op een kaart vastgelegd. Daarop duiden ze alle bossen aan die in landbouwgebied (en andere niet-groene bestemmingen) liggen en die volgens bepaalde criteria meer bescherming nodig hebben.

Het Bosdecreet

In principe zijn alle bossen, waar ook gelegen in Vlaanderen, beschermd door het Bosdecreet en is ontbossen verboden. Voor de gebieden die in eerste instantie echter niet bestemd zijn voor natuur, bos of park is de procedure om van die bescherming af te wijken relatief eenvoudig.

Voor de bossen, niet aangeduid op de kaart van de meest kwetsbare waardevolle bossen, gelden er vier uitzonderingen op het ontbossingsverbod. Zo kunnen ze ontbost worden met het oog op handelingen van algemeen belang. Ook kan ontbost worden in zones met de bestemmingen woongebied of industriegebied in de ruime zin en zones die hiermee gelijk te stellen zijn. Een derde uitzondering is het ontbossen van de uitvoerbare delen in een niet-vervallen vergunde verkaveling. Tot slot kan ontbossing ook in functie van vastgestelde natuurdoelen op voorwaarde dat de ontbossing is opgenomen in een goedgekeurd natuurbeheerplan.

Daarnaast voorziet de Vlaamse regering ook in de mogelijkheid om een ontheffing van het ontbossingsverbod te bekomen.

Plan van aanpak

Aangezien er door die ontheffingsmogelijkheid en de uitzonderingen op het ontbossingsverbod nog heel wat bossen verdwenen in Vlaanderen keurde de Vlaamse Regering op 31/1/2014 een ‘Plan van aanpak ruimtelijk bedreigde bossen’ goed. Dat plan bewandelt een drietal paden:

Ten eerste kwam er een aanpassing van de wetgeving bosbescherming. Het bosdecreet van 8 november 2014 maakt het verplicht een ontbossing groter dan 3 ha via een compenserende bosaanplant te compenseren. Vanaf 8 november 2014 dient Europees te beschermen boshabitat gecompenseerd te worden met een factor 3, terwijl dat voorheen 2 was. Concreet: wie 1 ha Europese boshabitat wil kappen, dient dit te compenseren met 3 ha nieuwe bosaanplant.

Ten tweede werd de kaart van de Meest Kwetsbare Waardevolle bossen opgemaakt, gekoppeld aan een strengere procedure om een afwijking te kunnen bekomen van het ontbossingsverbod.

Ten derde lanceerde de Vlaamse Regering een omzendbrief die openbare besturen ondersteuning biedt bij het beoordelen van vragen tot ontbossing, gezien gemeenten en provincies in de bestaande wetgeving een aantal mogelijkheden hebben om bossen te beschermen. Met het aanreiken van dat toetsingskader kunnen besturen zelf een grondige afweging maken of een bos al dan niet gekapt kan worden.

Kaart van de MKWB

Om dat tweede luik concreter te maken, werden de meest waardevolle van die kwetsbare bossen (MKWB) samen op een kaart gezet. De aanduiding op deze kaart impliceert dat ze beter beschermd kunnen worden, en er een verstrengde procedure doorlopen moet worden om tot ontbossing over te gaan. Voor de bossen die niet op de kaart aangeduid zijn, verandert er niks en blijft de gewone ontheffingsprocedure gelden.

De kaart kan iedereen raadplegen via het online geoloket MKWB, waarvan u in figuur 1 een overzichtskaart ziet.Via het loket kan ingezoomd worden op perceelsniveau. De kaart kan op het loket gecombineerd worden met de lagen ‘biologische waardering’, ‘boshistoriek’, ‘gewenste natuur- en bosstructuur’ en ‘Kaart INBO.’

Welke bossen als MKWB?

Een aangeduid bos wordt afgetoetst aan een aantal criteria en krijgt op basis daarvan een score toegekend. Elk bos met een score hoger of gelijk aan 21, wordt als Meest Kwetsbaar Waardevol Bos beschouwd. Per bos worden de criteria afzonderlijk toegekend op het loket, en de totale score vermeld. De criteria worden hieronder toegelicht, en in de volgende formule gegoten:

Score bos = (oppervlaktescore x 2) + (maximale historiek x 2) + (gemiddelde biologische waardering) + (ligging t.o.v. GNBS) + (basiskaart INBO x 2)

Oppervlakte

Hoe meer het bos als onderdeel gezien kan worden van een groter aaneengesloten bos, hoe hoger de toegekende score.

Een aaneengesloten bos met een oppervlakte van bijvoorbeeld 6 ha krijgt hier een score 6 toebedeeld. Het begrip ‘aaneengesloten bos’ is voor interpretatie vatbaar en het loont zeker de moeite om dat per geval te bekijken. Zeker aangezien dat met een factor 2 doorweegt op de totale score van het bos. Onder de 1,5 ha bedraagt de score ‘2’, tussen 1,5 en 5 ha ‘4’, tussen 5 en 10 ha ‘6’, tussen 10 en 30 ha ‘8’ en groter dan 30 ha ‘10.’

Boshistoriek

De waardering van een bos neemt toe, naarmate het op die plaats al op oudere kaarten als een bos voorkwam. Die oudere kaarten zijn Ferraris (1775-1779), Vandermaelen (1850), eerste helft van de 20e eeuw (1920-1940) en de bosinventaris van 2001. Zo zal een bos dat al voorkwam op de kaart van Ferraris een hogere score krijgen dan een bos dat pas vanaf de kaart van de eerste helft van de 20e eeuw vermeld werd.

Voor dit criterium wordt steeds de maximale score binnen het boscomplex in rekening gebracht.

Biologische waardering

De biologische waarderingskaart geeft voor heel Vlaanderen aan welke vegetatie op een perceel voorkomt en kent daar ook een waardering aan toe.

Deze kaart geeft de best beschikbare informatie anno 2016 over de verspreiding van de Natura 2000 habitattypen, de regionaal belangrijke biotopen en de karteringseenheden van de Biologische Waarderingskaart. Aangezien die waardering gebaseerd is op een momentopname bestaat de mogelijkheid dat die biologische waardering niet meer strookt met de werkelijkheid. Ten allen tijde geldt namelijk de reële situatie op terrein voor toepassing van het beleidsmatig en wettelijk kader. Voor dit criterium werd een gemiddelde genomen van de scores van het boscomplex.

Ligging t.o.v. gewenste natuur- en bosstructuur (GNBS)

Een bos krijgt een hogere waardering naarmate het beter aansluit bij of gelegen is binnen de GNBS.

Ligging t.o.v. INBO-kaart

Een bos krijgt een hogere score naarmate het beter aansluit bij of gelegen is binnen de aangeduide bossen van de inventaris van meer waardevolle bostypes, opgemaakt op basis van een studie van het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO).

Openbaar onderzoek

Tijdens een openbaar onderzoek, dat loopt van 16 mei t.e.m. 14 juli 2017, kan iedereen opmerkingen indienen bij de aanduiding van deze Meest Kwetsbare Waardevolle Bossen. De ontwerpkaart is raadpleegbaar op de gemeentehuizen van elke gemeente in Vlaanderen en op het online Geoloket MKWB.

Er zijn drie soorten opmerkingen mogelijk (andere opmerkingen kunnen louter informatief meegegeven worden). Een eerste opmerking kan zijn dat dit geen bos is volgens de definitie ‘bos’ zoals vermeld in artikel 3 van het Bosdecreet. Een tweede opmerking kan zijn dat het beslist beleid niet of niet correct werd meegenomen in de analyse. Een laatste soort opmerking kan gaan over de criteria (zie hoger) die niet correct werden gebruikt of de formule die op een foute manier werd toegepast.

Opmerkingen indienen

Opmerkingen kunnen via het online geoloket MKWB ingediend worden of schriftelijk overgemaakt worden naar: Openbaar onderzoek MKWB – Vlaamse regering per adres Agentschap voor Natuur en Bos – Koning Albert II-laan 20, bus 8 – 1000 Brussel. Bij voorkeur wordt hierbij het opmerkingenformulier gebruikt dat beschikbaar is op de site van ANB.

Tot en met 14 juli

Wie nog plannen heeft met de ruimte waarop nu bossen staan, bekijkt dus best de kaart op het geoloket. Tijdens het openbaar onderzoek heeft u nog de kans om die kaart te toetsen aan de reële situatie ter plaatse. Opmerkingen kan je nog indienen t.e.m. 14 juli 2017.

Patrick Herijgers – studie- en adviesbureau DLV