Door hun trage groei en hun beperkte omvang kunnen toverhazelaars ook toegepast worden in kleinere tuinen. Voor winterjasmijn heeft men zelfs geen tuin nodig, deze sterke klimplant groeit overal, zelfs tegen een noordelijke muur.
Toverhazelaars
Toverhazelaars zijn sierplanten die bij ons van nature niet voorkomen maar die omwille van hun kwaliteiten toch hun weg vonden naar onze tuinen. In vergelijking met andere plantenfamilies is die van de Hamamelidaceae een eerder kleine familie die nochtans heel wat goede sierplanten oplevert: de voorjaarsbloeiende schijnhazelaar, de bijzonder decoratieve, winterbloeiende Parrotia persica, de lekker geurende voorjaarsbloeier Fothergila major en natuurlijk ook de toverhazelaar ( Hamamelis ).Dit zijn allemaal traag groeiende eerder, klein blijvende struiken of bomen die vroeg op het jaar bloeien met eenvoudige maar door hun kleuren en hun overvloedigheid toch opvallende bloemen en een mooie herfstverkleuring.
Soorten toverhazelaar
In de natuur komen vijf verschillende soorten voor waarvan er drie bij ons in cultuur zijn. Het zijn allemaal struiken en kleine bomen die van nature voorkomen in gemengde bosvegetaties waar ze de voorkeur geven aan open plekken, bosranden en rivierbeddingen. Van nature bloeien ze bijna allemaal met gele bloemen, op enkele uitzonderingen na die soms wat licht roodachtig getinte bloemen hebben.
Hamamelis virginiana is een soort die van nature voorkomt in het Oosten van de Verenigde Staten en Canada. Dat is meteen ook de verklaring voor zijn Nederlandse benaming: Amerikaanse toverhazelaar. De bladeren van deze soort lijken sterk op die van de hazelaar en kleuren in het najaar mooi geel. De bloemen verschijnen in clusters in de oksels van de bovenste takken. Ze hebben de typische lintvormige bloemblaadjes en zijn geel van kleur. De bloei valt laat op het jaar in oktober – november tijdens of net na het vallen van het blad. Bij ons wordt deze soort voornamelijk gekweekt (uit zaad) als onderstam voor het enten van de cultivars.
Hamamelis mollis of de Chinese toverhazelaar groeit van nature in het midden van China waar hij uitgroeit tot een grote heester of kleine boom met een hoogte en omvang tot 2,5 m. De Chinese toverhazelaar bloeit van december tot maart met 2,5 tot 3 cm grote bloemetjes die in clusters bij elkaar staan en een aangename, zoete geur verspreiden. De lintvormige kroonbladeren zijn diep goudgeel tot koper van kleur. Er bestaan verschillende goede cultivars van deze soort met uiteenlopende bloeitijden en bloemkleuren in verschillende geeltinten, rood en bruinoranje. H. mollis ‘Superba’ bloeit in december/januari rijkelijk met oranjegele bloemen. H. mollis ‘Pallida’ heeft een mooie herfstverkleuring en bloeit in de winter met zwavelgele bloemen.
Hamamelis japonica of de Japanse toverhazelaar groeit langzaam uit tot een grote struik (tot 4 m) of kleine boom. In de herfst verkleuren de bladeren naar mooi bronsgeel met soms wat rode tinten. Hij bloeit vanaf februari met in clusters zittende bloemen waarvan de lintvormige, gekroesde bloemblaadjes geel gekleurd zijn met een rode voet. Er zijn enkele cultivars waarvan de bloemen een afwijkende gele kleur hebben maar deze soort is vooral van belang het kruisen en het ontwikkelen van nieuwe cultivars.
Hamamelis x intermedia is een groep flink groeiende, variabele hybriden die ontstonden uit kruisingen tussen de Japanse en de Chinese toverhazelaar. Als tuinplant zijn deze hybriden het meest geschikt. Er zijn ondertussen heel wat goede selecties in de handel die variëren in uiteindelijke hoogte (variërend van 2 tot meer dan 4 m), bloeitijdstip, herfstverkleuring en geur en kleur van de bloemen die varieert in allerlei tinten geel, brons, oranjerood, zalm en bruin.
Hamamelis in de tuin
Toverhazelaars zijn echte blikvangers in de wintertuin en in het najaar als hun bladeren langzaam bronsgeel verkleuren. Het zijn langzame groeiers die het best tot hun recht komen als solitair en dus relatief veel ruimte nodig hebben. Snoeien is niet nodig, het volstaat om dode en zieke takken in de rustperiode weg te snoeien. In kleine tuinen kan je toverhazelaars compact houden door iedere winter de takken van het voorbije seizoen terug te zetten tot 2 of 3 knoppen. Zo krijg je dicht vertakte en toch rijk bloeiende struiken.
Toverhazelaars zijn gemakkelijke planten maar hebben in de zomer nood aan een voldoende vocht-houdende grond. Voorzie het plantgat daarom rijkelijk van goed verteerde compost en geef jonge planten extra water tijdens droge periodes. Ze houden van licht en zon maar de volle middagzon kan ervoor zorgen dat de plant uitdroogt of verbrandt. Ideaal is een plekje in de lichte schaduw, weg van tocht en koude, uitdrogende noordoostenwinden. Ze geven de voorkeur aan pH-neutrale tot licht zure gronden, dus geen kalkbeurt voor deze plant.
Winterjasmijn
Nog zo’n blikvanger in de wintertuin is de winterjasmijn ( Jasminum nudiflorum ). Een plant uit de grote olijffamilie ( Oleaceae ) waar ze behoort tot het geslacht Jasminum. Een geslacht met meer dan 300 soorten, waarvan er eigenlijk maar één voldoende winterhard is om bij ons in de tuinen te kunnen overleven: de winterjasmijn. Jammer genoeg, en dat is misschien het enige minpuntje, zijn de bloemetjes bijna geurloos, in tegenstelling tot de vaak zeer sterk geurende bloemen van zijn geslachtsgenoten.
De winterjasmijn bloeit eigenlijk de hele winter door, van december tot maart, alleen onderbroken door periodes met vorst want dan last deze bladverliezende klimplant een bloeipauze in. De bloemen verschijnen hoofdzakelijk aan de jonge twijgen waardoor hun pastelgele kleur mooi afsteekt tegen het donkergroen van de takken. Winterjasmijn is van nature een los groeiende struik die nogal warrig alle kanten uitgroeit. Daarom is het beter om hem als klimplant tegen een muur of klimrek omhoog te leiden, op die manier kan hij een hoogte bereiken van wel 5 meter. Maar voor een rijke bloei hou je de plant best wat korter (tot 3 m). Hij groeit zelfs beter op een muur die een groot deel van de dag in de schaduw blijft dan in de volle zon, maar de bloei zal dan wel wat minder zijn.
En wie ook binnen wil genieten van een winters boeket, kan gerust enkel takken van de toverhazelaar of de winterjasmijn afknippen en in een vaas zetten in de huiskamer. De bloemen van beide soorten blijven heel lang goed en doen al een beetje dromen van een prachtig voorjaar.
G.B.
