De wereld met 100 procent biologische landbouw voeden kan, maar is lastig
De biologische landbouw heeft onmiskenbaar voordelen voor de natuur. Maar de groeiende wereldbevolking ermee voeden, is volgens nieuw onderzoek een hele uitdaging.
De wereldbevolking voeden met alleen maar biologische landbouw is technisch mogelijk maar vergt vermoedelijk te grote offers. Dat blijkt uit een studie van het Zwitserse onderzoeksinstituut voor biologische landbouw FiBL. Om een biologische wereld mogelijk te maken, moet de consument fors minder vlees en zowat geen eieren meer eten en zal voedselverspilling heel sterk moeten worden teruggedrongen. De onderzoekers stellen zelf dat voedselverspilling, nu zo’n 30 tot 40 procent, wel fors omlaag kan. Maar wat betreft de consumptie van dierlijke eiwitten is juist sprake van een toename in plaats van afname.
Ook moeten we in ruil voor een landbouw zonder kunstmest, chemische gewasbeschermingsmiddelen en transgene gewassen heel wat bomen kappen en een hogere kans op bodemerosie accepteren. De studie is gepubliceerd in Nature Communications, een uitgave van het gerespecteerde wetenschapstijdschrift Nature.
De studie laat zien dat de biologische sector vermoedelijk beter een niche kan blijven die de “industriële” landbouw aanvult, bijvoorbeeld door deze aan te zetten tot meer ecologisch denken. Er is ruimte voor groei. De sector is nu afhankelijk van hoe wordt gerekend 1 tot enkele procenten van het areaal maar wordt problematisch bij enkele tientallen procenten van de productie. De dramatische groei die tot een dergelijk marktaandeel kan leiden, is wereldwijd nog niet zichtbaar, al is zeker in Europa wel sprake van groei.
In België groeide het areaal biologische landbouw in de jaren 2006-2015 wel van 28.634 tot 68.780 ha, een toename met een factor 2,4. In Vlaanderen wordt de biologische sector momenteel wel door de overheid gestimuleerd maar binnen een zeer diverse landbouw met ook grootschalige, gangbare productie. In het Waalse gewest wordt ingezet op uiteindelijk 100 procent biologische productie.
Meer monden
De wereldvoedselorganisatie van de VN, de FAO, werkte aan het onderzoek mee. Daarbij is gerekend aan het voeden van de wereldbevolking in 2050. Dat jaar wordt vaak als ijkpunt genomen omdat de wereldbevolking dan gegroeid zal zijn tot zowat 10 miljard mensen. Dat zijn 2 miljard monden meer dan nu. Landen worden rijker en gaan dus meer dierlijke eiwitten consumeren. Hierdoor moet de wereldwijde voedselproductie met circa 50 procent gaan stijgen in de komende 33 jaar.
Het grootste deel van de bevolkingsexplosie zal plaatsvinden in Afrika en het Midden-Oosten; regio’s die op dit moment al veel te weinig voedsel produceren om de huidige bevolking te voeden. Een landbouwrevolutie lijkt dus noodzakelijk, maar één? De groene revolutie in Azië draaide om stevig overheidsingrijpen. De staat organiseerde landbouwontwikkeling door landhervormingen, het helpen organiseren van boeren, bieden van advies en het subsidiëren van productiemiddelen als verbeterd zaad, chemische gewasbescherming en kunstmest.
Het is volgens eerder onderzoek van de Stichting Onderzoek Wereldvoedselproblematiek van de Vrije Universiteit in Amsterdam ook de vraag of de staatsinstituties in Afrika en het Midden-Oosten sterk en verantwoordelijk genoeg zullen zijn om een sterke landbouw op poten te helpen zetten. Linksom of rechtsom lijkt een belangrijke rol weggelegd voor grote exporteurs van landbouwproducten, zoals Europa, de VS en Zuid-Amerika, de groeiende wereldbevolking te voeden. In de meer ontwikkelde landen ligt het gebruik van chemische productiemiddelen juist toenemend onder vuur van Ngo’s, die een meer ecologisch verantwoorde landbouw willen.
Landgebruik groeit fors
Of dat met 100 procent biologische productie lukt, lijkt onwaarschijnlijk. De studie laat zien dat de biologische sector leidt tot fors meer landgebruik. Afhankelijk van het gekozen scenario zal dit 16 tot 33 procent groter moeten zijn dan het wereldwijde areaal nu. Als het een beetje tegen zit is een extra oppervlakte zo groot als heel West-Europa nodig. Hoeveel hangt mede af of wordt uitgegaan van een klein opbrengstverschil tussen biologisch en niet biologisch (8 procent) of een groot verschil (25 procent).
Een biologische landbouwwereld betekent minder uitstoot van stoffen die de natuur schade aandoen maar het toegenomen landgebruik leidt tot druk op bossen en vergroot het potentieel voor bodemerosie met 10 tot 20 procent. Netto is het resultaat wat betreft de uitstoot van broeikasgassen positief. Die daalt afhankelijk van de doorrekening met 3 tot 7 procent, al zal de uitstoot nog altijd een 8 tot 12 procent hoger liggen dan in de basisperiode van de studie (2005-2009).
Van het wereldwijde areaal moet de productie van veevoergewassen worden vervangen door de teelt voor humane consumptie en dan vooral peulvruchten. De enige productie van dierlijke eiwitten zal in het droomscenario van een biologische wereld kunnen plaatsvinden op plekken waar alleen gras kan groeien, en geen andere gewassen. Bijkomend probleem is dat zonder gebruik van kunstmest de stikstoftoevoer voor gewassen gevaarlijk laag kan worden. Daarom zijn extra maatregelen nodig, zoals het op veel grotere schaal hergebruiken van organisch afval en het efficiënter inzetten van voedingsstoffen uit plantaardige of dierlijke bron. Het eerste is nog niet zo eenvoudig, omdat de veehouderij in het scenario moet krimpen, en juist de veehouderij momenteel veel plantaardige reststromen ‘opruimt’.
